گزارش تحقيقاتي باغات پسته شرکت ايزدياران
مهديه خضري‌نژاد
مسئول تحقيق و توسعه شرکت ايزدياران سيرجان
ماهنامه شماره 33 - آذرماه 1397
براساس طرح تحقيقاتي مقايسه مصرف کودهاي دامي و غيردامي در شرايط مزارع شرکت ايزدياران مي‌باشد. بنابراين در صورت استفاده از اين نتايج بايد شرايط کلي آب و خاک هر مزرعه مورد توجه قرارگيرد. شرايط اصلي مزارع شرکت ايزدياران، شامل آب و خاک شيرين با اسيديته نسبتاً قليايي و بافت خاک سنگين لومي و سيستم آبياري تحت فشار زيرسطحي است.
فرايند تحقيق در سطح 12 هکتار کاملاً مشابه، به صورت 6 هکتار مصرف کودهاي دامي شامل کود گاوي به ازاي هر هکتار 70 تن و مرغي به ازاي هر هکتار 20 تن به صورت چالکود حفر شده در کنار نوار آبياري در عمق 50 سانتي‌متري سايه‌انداز درخت بوده و 6 هکتار شاهد بدون مصرف هيچ گونه کود دامي در نظر گرفته شده‌است. پس از اجراي طرح تمامي شرايط تغذيه براي 12 هکتار يکسان بوده و طي بررسي سه ساله هيچ گونه تغيير معناداري در عملکرد باغ، آزمايشات برگ و شرايط ظاهري درختان 12 هکتار مورد بررسي مشاهده نشد.
اگرچه از ديرباز مصرف کودهاي دامي جهت تغذيه درختان بسيار رايج است، اما با پيشرفت علم، جايگزين‌هاي ساخته دست بشر همانند کودهاي غيردامي به عنوان جانشين‌هاي مناسبي معرفي شده‌اند.
براساس بررسي‌هاي دقيق‌تر علمي و آزمايشگاهي نتيجه بسيار مهمي در مورد اثرات کودهاي دامي حاصل شد. نتايج حاکي از آن است که اثر کودهاي دامي بيشتر در زمينه اصلاح بافت خاک مي‌باشد و اثرات تغذيه‌اي آن کم بوده و حتي ممکن است از لحاظ بهداشتي و انتقال عوامل بيماري‌زا در گياهان مشکلاتي ايجاد کنند.
با توجه به اين که کودهاي دامي و غيردامي هر دو مزيت و مشکلات خاص خود را دارند، بايد براساس برآيند مزيت و مشکلات هر کدام در مورد مصرف هر کود تصميم‌گيري کرد.
کودهاي دامي؛ در مزارعي که کيفيت خاک نامناسب مي‌باشد و نيازمند اصلاح وضعيت خاک هستند يکي از گزينه‌هاي قابل استفاده بوده که بايد براساس هزينه تمام شده آن (در مقايسه با ساير گزينه هاي اصلاح بافت خاک نظير ماسه، گچ، کمپوست و ساير مواد آلي) مصرف گردد و همچنين قبل از مصرف بايد به اصول بهداشتي مانند پوسيده بودن آن و اطمينان از عدم وجود عوامل خطرناک بيماري‌زا در محل تأمين آن توجه شود. لازم به ذکر است که مصرف کود دامي به تنهايي پاسخگوي نيازهاي تغذيه‌اي درختان نيست و بايد در کنار مصرف کود دامي از ساير کودها جهت تأمين نيازهاي غذايي نيز استفاده کرد. موضوع بسيار مهم ديگر در مورد کودهاي دامي زمان مورد نياز جهت آزاد شدن عناصر از آنها براي تغذيه درخت مي‌باشد. لذا در هر زمان قابليت استفاده نخواهند داشت و معمولاً به صورت يک الي دو بار در سال مصرف مي‌شوند و بعد از مصرف آنها نيز مدت زماني تا قابل استفاده شدن عناصر موجود در کودهاي دامي طول مي‌کشد.
کودهاي غيردامي؛ که شامل کودهاي شيميايي و زيستي مي‌باشند، به علت دقيق بودن ميزان هر عنصر و تمام مواد موجود در آن براي يک تغذيه دقيق و در نتيجه کشاورزي دقيق بسيار مناسب‌تر از گزينه‌هاي ديگر هستند. با استفاده از کودهاي شيميايي مي‌توان دقيقاً به اندازه مورد نياز درخت، در کوتاه‌ترين زمان ممکن و در بهترين محل ممکن عنصر مورد نياز را در اختيار درخت قرار داد. لذا، در هر زمان که شما احساس کنيد درخت به يک عنصر خاص نيازمند است مي‌توانيد در سريع‌ترين زمان ممکن آن را در اختيار درخت قرار دهيد. نکته خاص مصرف کودهاي شيميايي، رابطه آنها با روش‌هاي آبياري مي‌باشد که در سيستم‌هاي قطره‌اي مي‌توان حداکثر استفاده از قابليت سيستم قطره‌اي را نموده و به راحتي کودهاي شيمياي را همراه با آب آبياري مصرف کرد. اگرچه هيچ مغايرتي در استفاده از کودهاي دامي در سيستم‌هاي قطره‌اي و همچنين استفاده از کودهاي شيميايي در سيستم هاي غرقابي وجود ندارد. همچنين نوع ديگري از کودهاي غيردامي تحت عنوان هيوميک اسيد‌ها توانسته‌است بخشي از نقش کودهاي دامي در اصلاح بافت خاک را نيز برعهده گيرد.
در آخر بايد بتوان هزينه صرف شده و نتيجه مورد نظر در مورد مصرف هر کود را با دقت اندازه‌گيري کرد و براساس آن تصميم گرفت. نتايج بررسي‌ها در شرکت ايزدياران نشان دهنده آن است که نسبت درآمد به هزينه مصرف کودهاي غيردامي بسيار بيشتر از کود هاي دامي مي‌باشد.