حسين رضايي تاج آبادي* - برخلاف نيتروژن و فسفر که بخشي از ساختار ملوکولي برخي از ترکيبات آلي در گياهان هستند، پتاسيم در ترکيب هيچ يک از اجزاء مهم سلولهاي گياهي مانند پروتئين، کلروفيل، چربي ها و کربوهيدراتها نمي باشد. عليرغم اينکه نقش پتاسيم در گياه به روشني مشخص نيست ولي اين نکته به اثبات رسيده است که اين عنصر در مقادير بسيار زيادي مورد نياز گياهان است. اين عنصر در برگهاي جوان، نوک ريشه ها و بافتهاي مريستمي اهميت ويژه اي دارد؛ بطوريکه اين اندامها سرشار از پتاسيم مي باشند.
اين عنصر نقش ويژه اي در فرآيندهاي متابوليکي گياه مانند فتوسنتز و ساخت کربوهيدراتها و تنظيم تعرق و وضعيت آبي سلولها دارد. با توجه به نقش فوق العاده مهم پتاسيم در تغذيه پسته، تامين اين عنصر به مقدار کافي امري حياتي و اجتناب ناپذير است.
به دليل شرايطي که براي فراهمي پتاسيم در خاک ها و حرکت اين عنصر به سمت ريشه وجود دارد، بايد رطوبت کافي براي جذب و حرکت آن فراهم باشد. اين در حالي است که دور آبياري در اکثر باغات پسته بلند بوده و فقط چند روز بعد از آبياري شرايط براي جذب پتاسيم فراهم مي باشد.
حدود بحراني تعيين شده براي اين عنصر جوابگوي باغات پسته که حداکثر اوقات رطوبت کافي در محدودهحداکثر فعاليت ريشه وجود ندارد نميباشد. حدود بحراني تعريف شده براي اين عنصر که در منابع مختلف آمده است جوابگوي شرايط مناطق پسته کاري ما نمي باشد(350-250 ppm) لذا بنظر مي رسد حد بحراني واقعي از اين اعداد بالاتر باشد.
پتاسيم از جمله عناصري است که مي تواند در رفع عمده ترين مشکلات پسته کاري نقش مفيدي ايفا کند:
- اين عنصر مقاومت به خشکي، شوري، گرما، سرما، آفات و بيماري ها و آفتاب سوختگي را افزايش مي
دهد.
- با توجه به گستردگي نقش پتاس و مشکلاتي که در باغات پسته داريم تامين بخشي از پتاس مورد نياز از طريق محلولپاشي (نيترات پتاسيم يا کلات هاي پتاسيم) امري ضروري است.
- در تحقيقات نياز غذايي درختان پسته مشخص شده است که براي برداشت يک تن پسته خشک مقدار نيتروژن و پتاسيم برداشتي به ترتيب معادل 50 و 65 کيلوگرم مي باشد.
تحقيقات نشان داده که درختان پسته در کرمان عمدتاً با کمبود پتاسيم، روي و کلسيم مواجه
ميباشند.
بيشترين ظرفيت جذب پتاسيم در مرحله پر شدن دانه است به نحوي که بيش از 90 درصد پتاسيم مورد نياز گياه در سال هاي پر بار و کم بار در اين مرحله جذب مي شود. جذب پتاسيم در مرحله رشد بهاره درختان پر بار و در مرحله پس از برداشت درختان سال کم بار به حداقل مي رسد. 6.8 درصد پتاسيم مورد نياز درختان سال پر بار در مرحله پس از برداشت و کمتر از يک درصد پتاسيم مورد نياز پسته در سال کم بار در مرحله رشد بهاره جذب
مي شود. از عناصر غذايي ديگر مورد نياز درختان پسته در مرحله پر کردن مغز ازت(نيتروژن) است. درخت پسته دو سوم نيتروژن مورد نياز خود را در مرحله پر شدن دانه و يک سوم آن را در مرحله رشد بهاره جذب مي کند.
ميزان نيتروژن جذب شده درختان در سال پر بار 9.5 درصد بيش از ميزان نيتروژن جذب شده درختان در سال کم بار است. بنابراين ميزان کود نيتروژني که در سال هاي پر بار مصرف مي شود بايد مشابه سالهاي کم بار باشد. اما بايد دقت نمود که درختان در سال کم بار بخش قابل توجهي از نيتروژن مورد نياز خود را در مرحله رشد بهاره جذب ميکنند، بنابراين بهتر است بخش بيشتري از ازت مصرفي در درختان سال کم بار در اوايل بهار مصرف شود. با توجه به اينکه درختان در سال پر بار بخش زيادي از نيتروژن مورد نياز خود را در مرحله پر شدن دانه جذب مي کنند، بنابراين بهتر است بخش قابل توجهي از کود دهي نيتروژن درختان سال پر بار در مرحله پر شدن دانه انجام شود. شيوه مصرف به صورت سرک(سرپاش) و همراه با آب آبياري ميباشد، بطوريکه بايد کود بصورت نواري در سايه انداز درختان ريخته شده و سعي شود با حداقل فاصله زماني آبياري انجام شود. لازم به ذکر است در شرايطي که دور آبياري طولاني باشد و يا آب و خاک شور باشد اين نوبت ازت بايد حذف يا به حداقل برسد.
بعنوان يک توصيه کلي در خردادماه و قبل از مغز رفتن استفاده از کود سولوپتاس 150-100 کيلوگرم در هکتار توصيه مي شود. شيوه مصرف همانند کودهاي حاوي نيتروژن (ازته) مي باشد.
پيشنهادات:
1- جذب پتاسيم در درختان در سال پر بار بيش از دو برابر پتاسيم جذب شده در درختان سال کم بار است. بنابراين شايسته است ميزان مصرف پتاسيم در درختان سال پر بار بيش از درختان سال کم بار باشد.
2- تقريباً تمام پتاسيم در مرحله پر شدن دانه جذب مي شود.
بنابراين بهتر است مصرف کودهاي پتاسيم (سولوپتاس) در زماني انجام شود که در مرحله پر شدن دانه براي گياه قابل جذب باشد.
3- ميزان ذخيره نيتروژن و پتاسيم پس از سال کم بار به ترتيب 7 و 2 برابر ميزان ذخيره آن ها پس از سال پربار است. پتاسيم و نيتروژني که در طول سال کم بار جذب شده اند در اندامهاي چوبي تجمع يافته و جهت رشد ميوه، برگ و ساقه ها در بهار مصرف مي شود.
4- با توجه به اثرات قابل توجه پتاسيم در افزايش عملکرد و بهبود خصوصيات کيفي دانه خصوصاً درصد خنداني و تعداد دانه در انس همواره سعي شود که کودهاي پتاسيمي از منبع باکيفيتي اتنخاب شود و در زمان مناسب به ميزان معيني در اختيار گياه قرار گيرد.
5- يکي از علل سرخشکيدگي درختان پسته کمبود روي، کلسيم و پتاسيم علاوه بر آن بالا بودن نسبت سديم به پتاسيم و سديم به کلسيم در برگ هاي درختان است. براي برطرف کردن عارضه سرخشکيدگي درختان پسته ضمن رعايت اصول مصرف بهينه کود، مصرف فراوان کودهاي پتاسيمي بيتاثير نيست.
حسین رضایی تاج آبادی
کارشناس ارشد باغبانی
کارشناس ارشد باغبانی