جهت دانلود مقاله کلیک نمائید.
اگر چه در سالهای 1390 و 1391 مقامات و مسئولین وزارت جهاد کشاورزی همواره بر تأمین اعتبار مورد نیاز برای اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در کشور با کمک های بلا عوض دولت و بدون هر گونه محدودیت تاکید داشتند اما در مقابل، باغداران پسته استان کرمان از پیشرفت محدود طرح های آبیاری تحت فشار و محدودیتهای سازمان جهاد کشاورزی کرمان و یا بانک عامل در اجرای این سیستم ها گله مند بودند و روند پیشرفت اجرای این روش آبیاری را کند می دانستند. اعمال محدودیت برای باغات با مساحت بیشتر از 10 هکتار در اعطای تسهیلات آبیاری تحت فشار در استان کرمان یکی از مواردی بود که مورد اعتراض باغداران پسته استان قرار گرفت.
با این وجود آقای عباس مولایی رییس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان در مورخ 91/5/28 در مصاحبه با خبرگزاری فارس ضمن اعلام 200 هزار هکتار ظرفیت اجرای آبیاری تحت فشار در مزارع و باغات شمال استان کرمان، رتبه استان کرمان در توسعه آبیاری تحت فشار در سال 1390 را «خوب» اعلام کرد. ایشان در مصاحبه سوم تیر ماه گذشته نیز با همین خبرگزاری برنامه سال جاری استان را 10 هزار هکتار آبیاری قطره ای و پیشرفت سه ماهه اول سال جاری را 2500 هکتار اعلام نمودند.
این تناقضات بین اظهارات مسئولین و اظهارات باغداران پسته استان، انجمن پسته ایران را واداشت تا با پیگیری موضوع، نسبت به دریافت گزارش وضعیت اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در کشور از معاونت فنی و زیر بنایی وزارت جهاد کشاورزی اقدام نماید. بر اساس این گزارش وضعیت استانهای مختلف در اجرای سیستمهای تخت فشار به شرح زیر بوده است:
1. عملکرد سال 1390
در جدول شماره 1 گزارش پیشرفت فیزیکی طرح های آبیاری تحت فشار در سال 1390 ارائه شده است.
همانگونه که در این جدول مشاهده می گردد در سال 1390 جمعاً 165297 هکتار آبیاری تحت فشار در کشور اجراء شده که از این سطح 82918 هکتار (معادل 50/1 درصد) آبیاری بارانی و 82379 هکتار (معادل 49/9 درصد) آبیاری قطره ای است.
با توجه به ارائه آمار جداگانه برای منطقه جیرفت و کهنوج مشاهده می گردد که استان کرمان با اجرای 6359 هکتار (مشتمل بر 1082 هکتار آبیاری بارانی و 5277 هکتار آبیاری قطره ای) در میان 32 استان کشور رتبه دهم را دارد. استانهای فارس با 18329 هکتار (188 درصد بیش از کرمان)، خراسان رضوی با 14704 هکتار (131 درصد بیش از کرمان)، هرمزگان با 13332 هکتار (110 درصد بیش از کرمان)، همدان با 11301 هکتار (78 درصد بیش از کرمان)، جیرفت و کهنوج با 9350 هکتار (47 درصد بیش از کرمان)و چهار استان آذربایجان غربی، کرمانشاه، زنجان و خوزستان با 6 تا 33 درصد عملکرد بیشتر، در رتبه های بالاتری نسبت به استان کرمان قرار دارند. اگر تنها عملکرد استان در اجرای سیستم های آبیاری قطره ای را مد نظر قرار دهیم، رتبه استان کرمان با 5277 هکتار، به مرتبه پنجم ارتقاء می یابد. استانهای فارس با 13183 هکتار (150 درصد بیش از کرمان)، هرمزگان 12974 هکتار (146 درصد بیش از کرمان) و خراسان رضوی با 10571 هکتار (100 درصد بیش از کرمان) عملکرد بهتری داشته اند.
2. عملکرد چهار ماهه اول سال 1391
در جدول شماره 2 گزارش پیشرفت فیزیکی طرح های آبیاری تحت فشار تا پایان تیر ماه 1391 ارائه شده است.
همانگونه که ملاحظه می گردد در طی چهار ماه، استان کرمان با اجرای 1002 هکتار آبیاری بارانی و قطره ای رتبه 24 را در بین 32 استان دارد. عملکرد استانهای فارس (11326 هکتار)، تهران (6238 هکتار)، آذربایجان شرقی (6204 هکتار)، اصفهان (4135 هکتار) و چهار محال و بختیاری (5751 هکتار) در این رابطه بسیار جالب توجه است.
وضعیت اجرای آبیاری قطره ای نیز در استان کرمان قابل تأمل است. رتبه دوازدهم کشور با 649 هکتار اجرا. عملکرد استانهای فارس با 4150 هکتار، آذربایجان شرقی با 3361 هکتار، هرمزگان با 3051 هکتار و حتی جیرفت با 2730 هکتار قابل بررسی است.
عملکرد استان کرمان با گزراش رییس محترم سازمان تفاوت قابل توجهی دارد. ضمن آنکه به نظر می رسد با این روند استان کرمان نتواند به برنامه 10 هزار هکتار اجرای آبیاری قطره ای در سال 91 دست یابد. چگونه می توان امیدوار بود عملکرد 8 ماهه مرداد تا اسفند سال 91 استان، پانزده برابر بیش از عملکرد 4 ماهه آن باشد.
نتیجه گیری
نکته حائز اهمیت آن است که استان کرمان بزرگترین استان باغی کشور محسوب می گردد و انتظار آن است که بهترین و بالاترین عملکرد اجرای آبیاری قطره ای در کشور را داشته باشد.
از طرفی بدون شک بزرگترین و جدی ترین بحران منابع آب کشور هم اکنون در استان کرمان در حال وقوع است و طبیعی است که بیشترین تمرکز ملی و استانی بایستی معطوف بر حل این بحران باشد. از همه جالبتر آنکه مهمترین و ارز آورترین محصول باغی کشور یعنی پسته که عملاً با بحران آب روبروست در شمال استان کرمان و در مرکز وقوع فاجعه آب متمرکز گردیده است.
صرفنظر از رتبه استان در میان دیگر استانها، باید توجه نمود که استان کرمان تنها 3/8 درصد از کل سطح اجرای آبیاری تحت فشار (بارانی و قطره ای) کشور را در سال 1390 اجراء نموده است. این سهم در آبیاری قطره ای به 6/4 درصد می رسد. در چهارماهه اول سال 1391 اوضاع نامطلوب تر است.1/3 درصد سهم از کل سطح اجرای آبیاری تحت فشار کشور و 2/1 درصد سهم از کل سطح آبیاری قطره ای کشور.
عملکرد نا مناسب استان و سهم ناچیز آن در شرایطی اتفاق می افتد که بدانیم بر اساس آمار نامه سال 1387 وزارت جهاد کشاورزی استان کرمان 18/8 درصد از کل باغات کشور را در خود جای داده است و از نظر سطح باغات، رتبه یک کشور را دارد. مقایسه حدود 19 درصد سهم استان از کل باغات کشور و سهم استان از اجرای آبیاری قطره ای کشور بخوبی نشان می دهد که حق با باغداران پسته استان است.
اگر چه گفته می شود در برخی مناطق پسته کاری استان وضعیت شوری آب و خاک مانع اجرای آبیاری تحت فشار در باغات است اما بطور حتم این موضوع توجیه کننده عملکرد نامناسب استان در مقایسه با دیگر استانها نیست.
- گفته می شود که بدهی باغداران به سیستم بانکی یکی از موانع اجرای آبیاری تحت فشار است اما تاکنون شواهدی ارائه نشده است که نشان دهد وضعیت بدهی باغداران و کشاورزان استان کرمان به بانک بغرنج تر از دیگر استانها باشد. حتی مقایسه عملکرد سازمان جهاد کشاورزی کرمان با جیرفت و کهنوج نیز بیانگر موفقیت بیشتر جیرفت نسبت به کرمان است.
بررسی عملکرد فوق العاده مطلوب استان های فارس و خراسان رضوی به عنوان دو استان شاخص نشان می دهد که یکی از دلایل عملکرد خوب آنها نحوه پرداخت تسهیلات است.
در استان فارس و خراسان رضوی سهم دولت که به ازای هر هکتار 35 میلیون ریال (یارانه 85 درصد) می باشد از طرف صندوق تصویب شده و ضمن اخذ سهم متقاضی (15درصد) و واریز آن به صندوق، مجموع آن در ازای اخذ سفته در سه قسط به شرکت مجری پرداخت می شود بطوریکه 60 درصد آن در قسط اول و 25 درصد پس از پیشرفت فیزیکی و خرید لوازم و 15درصد که در اصل سهم متقاضی می باشد پس از اتمام کار پرداخت می شود.
در استان کرمان وجه صندوق صرفا پس از اجرای کامل طرح توسط متقاضی یا شرکت مجری و تحویل موقت و تایید صورت وضعیت، پرداخت می شود. اخیرا با ضمانت نامه بانکی 50 درصد تسهیلات را در وجه متقاضی پرداخت می نمایند.
بنظر می رسد که یکی از دلایل عدم موفقیت استان، محدود کردن اعطای تسهیلات به باغات با سطح کمتر از ده هکتار باشد که بویژه در سال 1390 مانع اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در باغات بزرگ پسته استان شد. این درحالی بود که باغداران پیشرو و بزرگ استان از متقاضیان اصلی اجرای این سیستم هستند و تمامی کارشناسان یکی از شروط موفقیت اجرای این سیستم ها را مدیریت یکپارچه منابع آب می دانند که عملاً در باغات خرده مالکی (که در اولویت مدیران کشاورزی استان است) با محدودیت مواجه است.
