جلسه مشترک انجمن پسته ايران با محققان
ماهنامه شماره 32 - آذرماه 1397
استفاده از کودهاي دامي در باغباني پسته همواره با دو رويکرد بوده‌است؛ از يک منظر به عنوان منبع تغذيه‌اي و از منظر ديگر به عنوان يک ماده اصلاحي که هزينه قابل توجهي نيز به باغداران تحميل مي‌کند. در حال حاضر، بين کارشناسان اين مناقشه وجود دارد که از هر دو منظر مي‌توان منابع ارزان قيمت‌تري را بدون کاهش راندمان جايگزين کرد. براي يافتن پاسخ روشن اين سوال که آيا با شرايط موجود در خاک‌هاي مناطق پسته‌کاري مي‌توان منابع کودي جايگزين پيدا کرد؟ جلسه‌اي در تاريخ 25 مهرماه امسال با حضور فعالين پسته اعم از کارشناسان، محققان و باغداران، توسط انجمن پسته ايران برگزار شد.
در ابتداي جلسه، محمدرضا نظري، عضو پيوسته انجمن پسته ايران در پاسخ به اين سوال که آيا مي‌توان کود دامي را حذف کرد؟ گفت: بايد ببينيم که در آمريکا که به‌طور متوسط 4 تن پسته از هر هکتار برداشت مي‌کنند و کود دامي هم استفاده نمي‌کنند، چکار مي‌کنند.
بهروز آگاه، عضو هيأت امناي انجمن پسته ايران در پاسخ به اين سوال با اشاره به وضعيت باغداري در کاليفرنيا گفت: در آمريکا خاک دارند مثل طلا، آب دارند مثل قند و آب و هواي ايده‌آل. شرايط آنها با وضعيت ما قابل مقايسه نيست. آگاه در خصوص مخالفت با حذف کود دامي گفت: در مجموعة ما، کود دامي هميشه استفاده مي‌شود، ولي در جاهايي که سيستم آبياري تحت فشار اجرا شده، مصرف کود دامي کاهش پيدا کرده و يک سال در ميان کود دامي مي‌دهيم.
حسين حکم آبادي، عضو هيأت علمي مرکز تحقيقات پسته دامغان در خصوص کود دامي گفت: ما به کود دامي صرفاً به عنوان يک ماده غذايي نگاه نمي‌کنيم، چرا که مي‌توانيم با کودهاي شيميايي نياز غذايي درخت را برطرف کرد. خاک‌هاي مناطق پسته خيز ايران جزو خاک‌هاي فقير از نظر ماده آلي هستند و زير 0.5 درصد ماده آلي دارند. يکي از دلايلي که در قديم محصول خوبي برداشت مي‌شده به مقدار ماده آلي بر مي‌گردد که قبلاً در خاک بيشتر بوده‌است. به خاک بايد به عنوان يک موجود زنده نگاه کرد که ميکرو ارگانيسم هاي فراواني در آن زندگي مي‌کنند. مي‌توان گفت، بدون ماده آلي، خاک مي‌ميرد.
اين پژوهشگر پسته اذعان کرد: در آمريکا نيز علي‌رغم اينکه 3 تا 4 درصد ماده آلي در خاک وجود دارد، باز هم مواد آلي از جمله کمپوست به خاک اضافه مي‌کنند.
حسين رضايي، مدير جهاد کشاورزي رفسنجان با ابراز موافقت در افزودن کود دامي به خاک باغ‌هاي پسته گفت: در باغ‌هاي با عملکرد بالا، هيچ موردي وجود ندارد که کود دامي را حذف کرده باشند. نتيجه طرح تحقيقاتي که ما در رفسنجان از سال 92 داشتيم نشان مي‌دهد که در شرايط مشابه تغذيه‌اي، قطعه‌هايي که کود دامي نخورده بودند، هم از نظر تاج و هم از نظر ميزان محصول به نصف کاهش پيدا کردند.
هرمزد نقوي، رئيس مرکز تحقيقات کشاورزي استان کرمان در تعريف خصوصيات کودهاي دامي عنوان کرد: خصوصيات کود دامي در سه دسته‌بندي قابل تقسيم است، اول خصوصيات بيولوژيک، بعد خصوصيات شيميايي که مقدار آن هم کم است و بعد خصوصيات فيزيکي که بخش مهمي از خصوصيات آن را شامل مي‌شود. علاوه بر آن، برخي خصوصيات مواد آلي ناشناخته است، مانند کلات‌هايي که از مواد آلي خارج مي‌شوند و در منطقه ريشه موجب جذب بهتر عناصر ميکرو مي‌شوند.
نقوي نظر خود درباره استفاده از کود دامي را اين چنين بيان کرد: به نظر من نبايد ماده آلي را حذف کرد، ولي ملاحظات استفاده از آن به خصوص آلودگي‌ها و آفات و بيماري‌هايي که مي‌توانند توسط کود دامي منتقل شوند را بايد رعايت کرد.
سلمان محمودي ميمند، از محققان صاحب‌نظر در تغذيه درختان پسته، در مورد هدف از اضافه کردن کود دامي گفت: اگر هدف از اضافه کردن کود دامي، افزايش هوموس و فولويک باشد، مي‌توانيم به نحوي فرم‌هاي آماده اين مواد را به خاک برسانيم و کود دامي را حذف کنيم. با توجه به دورهاي آبياري موجود در ايران، خصوصيات ميکروبي خاک‌ها بوسيله کود دامي قابل اصلاح نيست. کود دامي در جاهايي که آبياري غرقاب دارند، توصيه مي‌شود. امروز که آبياري قطره‌اي در باغ ها در حال رواج است، بايد بررسي کنيم که آيا مي‌توان با هزينه مشابه کود دامي، جايگزين مناسبي براي آن داشته باشيم؟
در ادامه سيد جلال نعمت‌الله زاده ماهاني، عضو پيوسته انجمن پسته ايران در خصوص شرايط استفاده از کود دامي مطرح کرد: به نظر من در اين مورد توصية کلي نمي‌توان کرد. در هر شرايطي بايد هدف از مصرف آن مشخص شود. اين فعال صنعت پسته در استان فارس افزود: کود دامي در دو شرايط لازم است، شرايطي که نياز به اصلاح خاک است و زماني که آبياري غرقابي انجام مي‌شود، براي زنده نگه‌داشتن ميکرو ارگانيسم‌هاي خاک. در غير اين صورت و با وجود سيستم آبياري تحت فشار، مي‌توان هزينه کود دامي را صرف کودهاي شيميايي کرد.
وحيد اردکانيان عضو وابسته انجمن پسته ايران و از فعالين پسته در استان خراسان گفت: تجربه ما در تربت جام اين بوده که توانستيم از 15 سال گذشته با جايگزين کردن کاشت جو و منداب، کود دامي را حذف کنيم. البته در تکميل آن، محلول‌پاشي و اسيد هيوميک نيز استفاده کرده‌ايم. وي گفت: به نظر من با کاشت جو در يک دوره محدود، سديم را از خاک بيرون مي‌کشيم، در حالي که با کود دامي سديم را به خاک اضافه مي‌کنيم.
جمع بندي:
با توجه به ويژگي‌هاي خاک‌هاي مناطق پسته‌کاري کشور، دوره‌هاي آبياري طولاني و تجارب موفق باغداران با برداشت تناژ بالا و همچنين اذعان کارشناسان مبني بر وجود برخي خصوصيات مفيد و ناشناخته در کودهاي دامي، حذف اين کودها توصيه نمي‌شود. هر چند به عقيده برخي کارشناسان در باغ‌هاي مجهز به سيستم آبياري تحت فشار با دوره‌هاي آبياري کوتاه مدت، امکان تأمين برخي از ويژگي‌هاي کودهاي دامي از طريق جايگزين کردن موادي نظير کودهاي سبز، هوموس و فولويک و برخي ترکيبات بيولوژيک وجود دارد؛ اما باز هم به قطعيت و براي طولاني مدت نمي‌توان رأي به حذف دائمي کودهاي دامي داد. براي استفاده از کودهاي دامي در نظر گرفتن ملاحظاتي همچون شوري، اسيديته، وضعيت خاک و آشنايي با فرآيند تبديل و تجزيه کودهاي دامي در خاک اهميت دارد.