يکي از مهم ترين تصميماتي که در احداث باغ پسته اتخاذ مي شود انتخاب پايه مناسب است. در باغات پسته ايران از پسته بادامي براي پايه و از ارقام مختلف مثل احمد آقائي، اکبري، اوحدي و غيره براي پيوند استفاده مي شود که همگي از نوع پسته معمولي با نام علمي (Pistacia vera) هستند. پايه ها معمولاً مستقيماً در باغ کاشته يا از نهال بذري پسته استفاده مي شود. هر بذر پسته از نظر صفات ژنتيکي با بذر ديگر حتي اگر از يک درخت و يک خوشه هم باشند به علت دخالت گرده هاي نر گوناگونی که در تلقيح بذر شرکت داشته اند، متفاوت است. بنابراین پايه هاي بذري هيچ يک با پايه ديگر يکسان نيستند و آثارشان بر روي پيوندها متفاوت است. خصوصیات مختلفی مانند میزان محصول، تابعی از یک پایه خوب است که رقم مورد نظر بایستی روی آن پیوند زده شود(1).
محققین امریکایی ابتدا گونه هاي مختلف خانواده پسته را از چين تا خاورميانه، شمال آفريقا و آمريکا جمع آوري کرده و به تحقيق درباره نحوه عملکرد آن ها پرداختند. براي انتخاب پايه از پسته معمولي (P. vera) شروع کردند که به علت عدم مقاومت در برابر بيماري هاي نماتد و گموز پايه مناسبي تشخيص داده نشد. انتخاب هاي بعدي آتلانتيکا(P. atlantica) و تربينتوس (P. terebinthus) بودند که بعداً آتلانتيکا به علت يکنواختي قطر نهال ها و سهولت پيوند بر تربينتوس ترجيح داده شد(2). مشکل بعدي که ابتدا در منطقه سان خوان کاليفرنيا پديدار شد بيماري قارچي به نام ورتیسیلیوز ناشی از قارچ ورتیسیلیوم(Verticillium)بود. این بیماری باعث اختلال در رسيدن مواد غذايي از طریق آوندها به اندام هاي گياه شده که باعث ضعف، زردي، پژمردگي، زوال تدریجی درختان و نهايتاً مرگ درخت مي شود. بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی و کندي رشد، آتلانتيکا را از صحنه خارج کرد و اينتگريما با نام تجاري(Pioneer Gold(PG1 و بعداً دو هيبريد PG2 و UCB1 معرفي شدند (2).
دانشگاه کاليفرنيا در طی سال هاي 1989 تا 2002 آزمايشاتي جهت تحقيق در مورد مقاومت در برابر سرما، شوري، ورتيسيليوم، سال آوري و ميزان محصول روي درختان پسته با پايه هاي مختلف انجام داده که نتايج آن به شرح زير است:
مقاومت به سرمااين آزمايش روي درختان پيوند خورده زير 2 سال در زمستان 1990-1989 در کاليفرنيا انجام شد. سرما در آن سال به مدت 11 شب به حداقل 17– درجه سانتي گراد رسيد. در اين آزمايش 41درصد درختان پايه PG1 خشک شدند در صورتی که هيچ يک از درختان پايه UCB1 خشک نشدند(3). لازم به ذکر است که با استفاده از روش های بیوتکنولوژی و اصلاح باغی و نیز نگهداری نهال ها در بهترین شرایط نهال هایی تولید شده است که پیش از دو سالگی قادر به پیوند شدن هستند.
مقاومت به شوري
براي بررسي مقاومت به شوري دو تحقیق به مدت 8 سال یکی در باغ و دیگری در گلخانه انجام شد. همه نمونه ها نسبت به شوري تا 8ds/m مقاومت نشان داده و کاهش رشد و محصول نسبت به شاهد نداشتند. بايد دانست که در شوري بالاي 12ds/m همه پايه هاي پسته مورد آزمايش کاهش رشد و محصول داشتند(2).
مقاومت در مقابل بيماري هاي خاکزي
تحقيقی طولاني مدت نشان داده است که PG1 وUCB1 هر دو در مکان هايی با آلودگي قارچي سنگين جان به در برده اند. دو پايه هر کدام مکانيزم دفاعي خاصي نسبت به قارچ ورتيسيليوم داشتند به گونه اي که درخت هاي PG1 دچار آلودگي ديد شدند ولي مقاومت کردند.
درخت هاي UCB1 تقريباً آلوده نشدند درحالي که پايه هاي آتلانتيکا و PG2 به آساني مبتلا شدند و به سرعت قارچ ورتیسیلیوم در رشد و محصول دهی آن ها اثر گذاشت و باعث تلفات بسيار سنگين شد. قارچ فايتوفتورا عامل بیماری گموز نیز در شرایطی باعث خشک شدن درخت مي شود. در زمين هايي که زیر کشت باغات بادام بوده و سپس به باغ پسته تبديل شده اند قارچ ديگري به نام آرميلاريا ممکن است مشکل ساز باشد.
در جدول مقابل مقاومت پايه هاي مختلف نسبت به سه نوع قارچ مورد بحث آمده است (2).
تأثير پايه ها بر کميت محصول
پايه هاي مختلف تأثير قابل توجهي بر ميزان محصول پسته دارند اما متاسفانه تا کنون در ایران توجه چندانی از طرف کشاورزان به پایه معطوف نشده است. در کاليفرنيا براي بررسي اين موضوع تعدادي درخت با پايه هاي PG1،UCB1وPG2 وآتلانتيکا با پيوند يکسان (از رقم کرمان) در نظر گرفته شده و به مدت 12 سال از 1989 تا 2001 ميزان محصول اين درختان جداگانه جمع آوري شد. نتيجه به طور کاملا مشخص به نفع UCB1 بود که وزن خشک محصول قابل عرضه به بازار آن 45 درصد بيشتر از آتلانتيکا، 15درصد بيشتر از PG2 و 19درصد بيشتر از PG1 به ثبت رسيد(2).
پايه UCB1نتيجه تحقيقات و آزمايشات ارزشمند، طولاني و پرهزينه دانشمندان امريکا است که هم اکنون در ايران نیز به توليد انبوه رسیده است .
امید است با توجه به غنای ژنتیکی پسته در کشور ما تحقیقات پیوسته و گسترده ای صورت پذیرد و پایه ای معرفی گردد که برخاسته از اقلیم ایران و قابل رقابت با موفق ترین پایه پسته کنونی ایالات متحده باشد.
منابع :
1. محمدی (الف) و بنی هاشمی (ض)،1387، تاثیر سطوح مختلف کلرید سدیم بر بیماری پژمردگی ورتیسلیومی پسته در محیط آبکشت؛ علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی سال 12 شماره 45.
2-Ferguson (L), 2008. Pistachio production manual, 5th edition.
3-Epstein (L) et al., Rootstock effects on pistachio trees grown in verticillium dahliae infested soil
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید