حسن علوي‌راد، باغدار پسته منطقه انار
ماهنامه شماره 34 - دی ماه 1397
حسن علوي راد، 10 سال پيش، حدود نيم هکتار از باغ پسته‌اش را براي آزمايش شيوه آبياري زيرسطحي کم فشار اختصاص داد. وي پس از آزمون و خطاي بسيار، 20 هکتار باغ را در 5 سال پيش به اين روش آبياري تجهيز نمود. در اين مقاله تجربيات شخصي وي در اين خصوص آورده شده‌است.
آبياري زيرسطحي کم فشار، يکي از روش‌هاي نوين آبياري مخصوص باغات پسته با شوري (EC) بيش از 20 هزار مي‌باشد. چنانچه نحوه کوددهي و اجراي اين طرح به‌طور اصولي انجام شود، بسياري از مشکلات کشاورزان از جمله کمبود آب و تنش‌هاي خشکي، شوري، گرمايي و سرمايي که در حال حاضر گريبان‌گير کشاورزان است و ممکن است در آينده تشديد شود را بر طرف مي‌سازد. نکاتي که در اين طرح بايد رعايت شوند به‌طور اختصار عبارتند از:
1- فاصله لوله‌هاي پليکاي 110 بازيافتي از تنه درخت تقريباً 80 سانتي‌متر باشد تا رطوبت بتواند در مدت سه سال به درخت نزديک شده تا در اثر گرما و خشکي هوا چسبندگي آوندها روي ندهد. (چون پياز رطوبتي در سال اول حدود 30 سانتي‌متر، در سال دوم 30 سانتي‌متر و در سال سوم حدود 20 سانتي‌متر به سمت درخت پيشروي مي‌کند)
2- عمق چاله تقريباً 40 سانتي‌متر باشد تا ريشه‌ها بيش از حد قطع نشوند. کشاورزاني که از شيرة کود براي تغذيه درخت پس از اتمام لوله‌گذاري استفاده مي‌کنند، بايد آگاه باشند که ريشه گياهان براي جذب آب و مواد غذايي با حرکت زيگزاگي به سمت لوله حرکت مي‌کند، اما به داخل سوراخ‌هاي لوله نمي‌روند، چون اطراف لوله شن مي‌ريزيم و به دليل اينکه شن فاقد موادغذايي است ريشه درخت پسته، وارد شن و متعاقباً وارد لوله نمي‌شود.
3- 5 تا 8 سانتي‌متر شن نخودي در سطح چاله ريخته (پهن نموده) و لوله‌ها را به فاصله 20 تا 25 سانتي‌متر و به قطر 10 تا 12 ميلي‌متر سوراخ نماييد. دو طرف لوله‌ها را تا سطح رويي لوله، شن ريخته و براي جلوگيري از رفتن خاک به داخل شن که همانا ظرفيت نگهداري آب مي‌باشد بر روي لوله يک پلاستيک کشيده و بر روي پلاستيک خاک بريزيد. لوله‌ها بايد در دو طرف رديف درخت تا انتها برده شود و به سمت تنه درخت با يک سه راهي، براي خروج هوا لوله 50 سانتي‌متر از خاک فاصله بگيرد تا تراکتور و تيلر باعث شکستن لوله نشوند و چنانچه به عللي جوندگان از سطح زمين لوله را سوراخ و پر از خاک کنند از طرف ديگر لوله آب درختان تأمين مي‌شود.
4- در آبياري زيرسطحي بايد از شيره کود به طريقي که در شکل نشان داده شده استفاده نماييد، شيره را از طريق لوله يا تراکتور به مخزني به ظرفيت 10 تا 20 هزار ليتر منتقل و براي هر ساعت 800 تا 1000 ليتر شيره کود مصرف کنيد. با اين روش مصرف کود از 30 تن در سال به 10 تن کاهش پيدا کرده‌است. بهتر است براي آب و زمين‌هاي شور از نسبت 3 به 1 کود گاوي و مرغي استفاده کنيد و نايلون را کف گودالي به عمق 1 متر و طول 25 متر و عرض 6 متر براي 100 تن کود گاوي و مرغي پهن کرده و براي عبور شيره از گودال حداقل 4 رديف از بلوک‌هاي سوراخ‌دار کنار هم چيده تا انتهاي گودال قرار دهيد و روي آن را با توري نخي بپوشانيد تا شيره کود به راحتي بتواند به استخر شيره وارد شود. در کف استخر شيره و گودال کود حتماً از نايلون گلخانه‌اي که 3 سال دوام دارد استفاده کنيد.
5- به علت اينکه درختان غير از کود دامي به عناصر ديگري مثل ميکروها و نيترات کلسيم و سولوپتاس و سولفات آمونيوم و هيوميک اسيد و اوره فسفات و غيره نياز دارد، مي توان از يک ظرف 100 تا 200 ليتري که در شکل نشان داده شده است در زمان مناسب اين مواد را حل کرده و در مدت معيني که آب وارد لوله زيرسطحي مي‌شود اين مواد را به ريشه برسانيد. در داخل حوضچه‌ها غير از يک توري که براي جلوگيري از ورود برگ به داخل لوله‌ها وجود دارد، مي‌توان از يک توري پنجره‌اي ريز استفاده کنيد که غير از مواد مايع هيچ چيز نتواند از آن عبور کند. شايد به نظر برسد که اين کارها سنتي و ابتدايي است، اما از نظر برداشت محصول و امکانات بسيار کمي که داريم بازدهي آن از کشورهاي پيشرفته با آنهمه امکاناتي که دارند بسيار بيشتر است.