بيماري قارچي عامل سرخشکيدگي
ماندانا صحبتي
کارشناس ارشد ميکروبيولوژي
ماهنامه 38. تیرماه 1398
تحقيقات نشان مي‌دهد بيماري سرخشکيدگي درختان پسته از سال 1368 تا کنون، يکي از بزرگ‌ترين معضلات باغداري پسته ايران است و خسارات غير قابل جبراني هم از لحاظ اقتصادي و هم از لحاظ زيست محيطي به باغات پسته وارد کرده‌است.
از آنجا که پسته از محصولات استراتژيک و مهم ايران براي بخش صادرات محسوب مي‌شود توجه به حفظ باغات و ريشه‌کن کردن بيماري‌ها حائز اهميت است.
بيماري سرخشکيدگي درختان پسته تحت تأثير عوامل گوناگوني از جمله ميکروارگانيسم‌هاي بيماريزا (عمدتاً قارچ‌هاي بيماريزا)، شرايط نامطلوب محيطي مانند کمبود آب و خشکسالي، کيفيت و نحوه آبياري، عدم تعادل عناصر غذايي در خاک و سم‌پاشي‌هاي بي‌رويه و غير استاندارد در درختان پسته افزايش مي‌يابد.
اين بيماري در ابتدا به صورت لکه‌هاي کوچک سياه رنگ در سطح پوست شاخه‌هاي آلوده قابل مشاهده‌است و از طريق قسمت‌هاي سالم شاخه نيز قابل تشخيص است. وقوع آلودگي در تمام فصول سال اتفاق مي‌افتد، اما بيشترين ميزان آن بعد از هرس درختان پسته ايجاد مي‌شود.
طبق مطالعات انجام شده، عمده‌ترين عامل ايجاد کننده اين بيماري، قارچي است به نام پسيلومايسز واريوتي (Paecilomyces variotii) و گونه جنسي آن بايسوکلومايس سپکتابيليس (Byssochlamys spectabilis) است.
ويژگي اين قارچ اين است که مي‌تواند چندين سال در درختان دوام آورد، سريع الرشد، بسيار گرمادوست و در شرايط کمبود اکسيژن قادر به رشد است.
براساس مطالعات انجام شده، سموم خانواده تريازول‌ها براي آزمايش انتخاب شد و طي آزمايشات انجام شده در سال 1395 در شرايط آزمايشگاهي قارچ بايسوکلومايس سپکتابيليس رفسنجاني شناسايي گرديد و قارچ‌کش فالکن، نسل جديد خانواده تريازول‌ها تنها گزينه مناسب براي حذف اين بيماري تعريف شد. همچنين طي سال‌هاي 1395-1397 در شرايط محيطي (باغ پسته) تأثير سم فالکن بر روي درختان پسته مورد آزمايش قرارگرفت تا صحت عملکرد صحيح سم تأييد شود.
فالکن محصول شرکت باير آلمان مي باشد و داراي تأثير سريع با اثرات معالجه‌کنندگي، ريشه‌کني همراه با دوام طولاني در کنترل بيماري است. اين سم براي ديگر محصولات کشاورزي مانند گندم، چغندر قند تعريف شده‌است و متأسفانه هيچ‌گونه توجهي به مکانيزم عمل اين قارچ‌کش براي از بين بردن بيماري سرخشکيدگي درختان نشده‌است.
بهترين زمان مصرف و استفاده از آن، بعد از هرس کردن درختان پسته مي باشد که به اصطلاح زخم خورده هستند و همچنين به علت بحث باقيمانده سموم کشاورزي در محصولات توصيه مي‌شود در فصل پاييز يا زمستان مورد استفاده قرار گيرد.
تحقيق حاضر حاصل همکاري دکتر اميني از آزمايشگاه ايرانيان غذا آزما و مهندس ابراهيمي از شرکت کاوش کيمياگر است. پژوهشگر اين طرح از همکاري و همراهي اين موسسات و کارشناسان کمال تشکر را دارد.