جهت دانلود مقاله کلیک نمائید.

آشنایی با عنصر پتاسیم

و مصرف کودهای پتاسیمی در باغات پسته

محمد جمالیزاده
 کارشناس ارشد بیماری شناسی گیاهی و
عضو انجمن پسته ایران

عنصر پتاسیم بعنوان یکی از عناصر پرمصرف نقش مهمی در افزایش عملکرد و بازدهی درختان پسته دارد.
نقش عنصر پتاسیم بویژه در سالهای آور بسیار ضروری و مهم است و باید حتما در سالهای آور کودهای پتاسیمی به باغات افزوده شوند. بررسی ها مشخص کرده اند که در درختان پسته بعد از نیتروژن بیشترین مقدار عنصری که سالانه از خاک برداشت می شود پتاسیم است. بیشترین مقدار جذب پتاسیم اساسا در مرحله پر شدن دانه اتفاق می افتد. مطالعات نشان داده که در سالهای باور درختان پسته پتاسیم جذب شده مستقیما در تشکیل جنین یا مغز پسته به مصرف می رسند ولی در سالهای نیاور پتاسیم جذب شده توسط ریشه در سایر اندامها ذخیره می شود. به همین دلیل است که غلظت پتاسیم در برگها در سالهای آورکمتر از غلظت پتاسیم در برگها در سالهای نیاور است. مطالعات نشان داده میزان جذب پتاسیم در سالهای آور در بازه زمانی پر شدن مغز تقریبا بیش از 2 برابر میزان جذب پتاسیم در سالهای نیاور است.
تغذیه پتاسیمی مناسب درختان پسته کلید بازدهی و افزایش عملکرد در باغات پسته است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که بیشترین میزان پتاسیم در برگ در مرداد و شهریور ماه هر سال مقارن با به مغز رفتن یا پر شدن دانه ها در برگ، مشاهده می شود. بنابراین در این دوره زمانی حساس نباید درخت از نظر پتاسیم کمبودی داشته باشد؛ بخصوص پتاسیم موجود در دسترس ریشه ها. مشخص شده  که در درختان پسته میزان جذب پتاسیم در اردیبهشت نسبتا پایین است و میزان جذب پتاسیم از خاک در پایین ترین سطح خود قرار دارد. میزان غلظت پتاسیم در برگهای درختان پسته در بهار زیر 1 درصد برآورد می شود و این غلظت در طی رشد و توسعه میوه به صورت شگفت انگیزی افزایش می یابد؛ به خصوص در ماههای تیر تا شهریور. در نهایت در زمان بلوغ و پایان تشکیل پوست و مغز و اتمام دوره رشد یعنی تقریبا  درشهریور، ماکزیمم جذب پتاسیم از ریشه های پسته را خواهیم داشت. غلظت پتاسیم در برگها در مهرماه یعنی دوره پس از برداشت به طور ناگهانی کاهش پیدا می کند؛ بنابراین نیازی به کاربرد کود پتاسه در دوره پس از برداشت در باغات پسته وجود ندارد؛ چه بصورت محلولپاشی و چه بصورت کاربرد در خاک.
کوددهی با استفاده از کودهای پتاسیمی، موجب افزایش مقاومت درختان پسته به تنش های مختلف شامل تنش شوری، کم آبی و سرمازدگی و همچنین افزایش مقاومت در برابر آفات و بیماریهای مختلف خواهد شد.
اگر پتاسیم  کافی در اختیار درختان پسته باشد تعداد خوشه ها و دانه ها و همچنین درصد خندانی و وزن خشک دانه در پسته افزایش چشمگیری خواهد یافت. نکته قابل تأمل در مورد پتاسیم آن است که کمبود این عنصر تقریبا در غالب باغات پسته كشور مشاهده می شود. علامت اصلی کمبود پتاسیم در درختان پسته سوختگی حاشیه برگ است؛ ولی باید توجه کرد که این سوختگی هیچگاه در اوایل فصل دیده نشده، بلكه به مرور مشخص می شود. از پیامدهای دیگر کمبود پتاسیم حساسیت به آفتاب سوختگی و کاهش درجه خندانی میوه های رسیده است. بسیاری از کشاورزان و حتی کارشناسان، کمبود پتاسیم را با تنش شوری اشتباه می گیرند. وجه تمایز این دو آن است که در تنش شوری بر عکس کمبود پتاسیم سیاه شدگی (یا نکروز) حاشیه برگها وجود ندارد.

کودهای پتاسیمی در باغات پسته
 در سالیان اخیر کودهای پتاسه مختلفی در نواحی مختلف پسته کاری كشور توسط کشاورزان به مصرف رسیده است؛ از جمله: کلرور پتاسیم، سولفات پتاسیم  یا کودهای کشکی، سولوپتاس ها و غیره. اگر چه درصد پتاسیم در کودهای کلرور پتاسیم بالاتر از کودهای سولفات پتاسیم می باشد اما بعلت قلیایت شدید خاک و آب در اغلب مناطق پسته خیز كشور، ترجیح بر استفاده از کودهای پتاسه به فرم سولفات است. در سالیان اخیر کودهایی با نام سولوپتاس به بازار آمده اند که بسیار تاثیر گذار بوده اند. سولوپتاس ها کودهای پتاسه ای هستند که حاوی قریب 50 درصد پتاسیم در ترکیب خود هستند. برخی از ویژگیهای مثبت این کودها بشرح زیر است:
 هم به صورت کاربرد در خاک، هم از طریق تزریق و حل در جریان آب آبیاری و هم به صورت محلول پاشی کارآیی خودشان را در باغات پسته به اثبات رسانده اند؛
 سولوپتاس ها علاوه بر پتاسیم منبعی غنی از گوگرد هستند و گوگرد موجود در آنها  کمک زیادی به رفع کمبود گوگرد در درختان پسته می نماید. میزان عنصر گوگرد  در کودهای سولوپتاس حدود 17 درصد است؛
سولوپتاس یکی از کودهای پتاسه ای است که کمترین میزان شاخص شوری را دارد و با توجه به تجمع املاح و شوری در ناحیه ریشه درختان پسته، افزودن سولوپتاس ها بعنوان کود پتاسه بر خلاف کلرید پتاسیم باعث افزایش یا تشدید شوری و یا ایجاد مسمویت كلر در درختان پسته نخواهد شد؛
 برعکس کود کلرید پتاسیم، سولوپتاس ها با آبشویی به راحتی از دسترس ریشه درختان خارج نشده و دوام خوبی در خاک دارند؛ بخصوص در زمین های با بافت شنی؛
 کود های سولوپتاس هم در آبیاری غرقابی و هم از طریق سیستم های آبیاری تحت فشار قابل استفاده هستند.
باید توجه داشت که مصرف بیش از اندازه کودهای پتاسیمی در خاک موجب کمبود منگنز در گیاه خواهد شد. این مساله بخصوص در مناطق با بافت شنی خاک حایز اهمیت است. در شرایط خاکی بسیاری از باغات پسته در استان کرمان که خاک دارای فسفر بالا است معمولا کمبودی از نظر عنصر منگنز وجود ندارد و بیشتر کمبود پتاسیم مشاهده می شود. گزارشاتی هم وجود دارد که ثابت می کند مصرف بیش از حد کودهای پتاسیمی موجب کاهش جذب عنصر منیزیوم و گاها عنصر کلسیم در برخی گیاهان شده است (Bennett, 1993).
محلول پاشی درختان پسته با استفاده از کودهای پتاسه
بسیاری از باغات پسته در کشور ما در نواحی خشک و نیمه خشک احداث شده اند. همین موضوع سبب شده که کمبود آب و منابع آبی بعنوان معضل اساسی در نواحی پسته کاری محسوب شود. رطوبت خاک تأثیر بسیار مهمی در کارآیی عنصر پتاسیم و جذب بهتر آن دارد و خشکی خاک مخصوصاً در تابستان موجب کاهش جذب عنصر پتاسیم توسط درختان پسته می شود. متاسفانه این اتفاق زمانی رخ می دهد که درختان بیشترین نیاز را به این عنصر حیاتی دارند. بنابراین کاربرد برگی یا محلول پاشی پتاسیم در تابستان کمک بزرگی به برطرف شدن کمبود پتاسیم در درختان پسته خواهد کرد. با استفاده از روش محلول پاشی، پتاسیم از برگها به سایر قسمتهای درخت پسته منتقل می شود. کاربرد پتاسیم به صورت محلول پاشی تأثیر چشمگیری روی وزن دانه های پسته و درصد خندانی پسته نشان داده است. در حال حاضرکودهای مختلف پتاسه با مارکهای مختلف در بازار مصرف وجود دارند و می توان با رجوع به بروشور یا دستوالعمل شرکت سازنده یا وارد کننده، از آن کودها استفاده کرد. باید توجه داشت که اختلاط کودهای پتاسه با کیفیت با سمومی که برای مبارزه با آفات مختلف پسته استفاده می شوند، تقریبا هیچ گونه ناسازگاری نداشته و موجب گیاهسوزی یا برگسوزی نمی شود. البته مناسبتر آن است که ابتدا در سطح محدود آزمایش نمود و چنانچه مشکلی پیش نیامد بصورت وسیع کودهای پتاسه را با سموم در تانکر سمپاش ریخت و روی درختان پاشید.بر اساس تحقیقات انجام شده بهترین زمان استفاده از کودهای پتاسه بصورت محلول پاشی هنگام پر شدن دانه ها یا اصطلاحاً تشکیل مغز در ماههای تیر و مرداد است.

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

منابع
سرچشمه پور، م  و ملکوتی، م. ج. 1384. ضرورت کوددهي پتاسيم در پسته (افزايش محصول با بهبود کيفيت). نشر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج کشاورزي، موسسه تحقيقات خاک و آب. ۱۷ ص.

Benmimoun, M., Loumi, O., Ghrab, M., Latiri, R., Helalli, R. 2004. Foliar Potassium Application on Pistachio Tree. IPI regional workshop on Potassium and Fertigation development in West Asia and North Africa; Rabat, Morocco. 24-28

Brown, P.H. 1995. Diagnosing and correcting nutrients deficiencies. In Pistachio production. Centre for Fruit and Nut Crop Research and Information. UC. Davis. 95-100

California Fertilizer Association. 1998. Western Fertilizer Handbook, second horticultural edition, Sacramento, CA. 362 p

Rosecrance, R.C., Weinbaum, S.A., Brown, P.H. 1998. Alternate bearing affects nitrogen, phosphorus, potassium and starch storage pools in mature pistachio trees. Annual Botany, 82:463–470.

Zeng, D.O., Brown, P.H., Holtz, B.A. 1999. Potassium Fertilization and Diagnostic Criteria for Pistachio Trees. Better Crops, 83: 10-12

Zeng, D.O., Brown, P.H., Holtz, B.A. 2000. Potassium Fertigation Improves Soil K Distribution, Builds Pistachio Yield and Quality. Fluid Journal, Fall 2000: 1-2

Zeng, D.O., Brown, P.H., Holtz, B.A. 2001. Potassium Fertilization Affects Soil K, Leaf K Concentration, and Nut Yield and Quality of Mature Pistachio Trees. Hort Science, 36: 85-89

Reidel, E. J., Brown, P. H., Duncan, A. R, Weinbaum, S. A. 2001. Related to Tissue Potassium Almond Productivity as Related to Tissue Potassium. Better Crops, 85: 21-23

Bennett, W.F. (ed). 1993. Nutrient Deficiencies and Toxicities in Crop Plants. St. Paul, MN. APS Press. 202 p