چاپ شده در ويژه نامه انجمن پسته ايران- اسفند ماه 1391
جهت دریافت متن کلیک نمایید.

در پي چاپ مقاله اي با عنوان
"هيوميک اسيد از تبليغات تا واقعيت" نوشته خانم ژيلا آقامولايي در شماره 86 ويژه نامه اسفند ماه 1391، نقدهاي متفاوتي به دبير خانه انجمن رسيد. اولين نقد در اين خصوص در ماهنامه ارديبهشت ماه سال جاري به چاپ رسيد و نقد دوم به درخواست آقاي دکتر محمد علي داعي در پاسخ به اين مقاله در زير ارائه مي گردد. اميد است که اين مباحث منجر به روشن شدن ابعاد مختلف علمي و اجرايي مرتبط با کاربرد اسيد هيوميک در باغات پسته و افزايش اطلاعات باغداران گردد.
انجمن پسته ايران

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ضمن سلام و عرض خسته نباشيد درخواست مي کنم مطلب زير را در پاسخ به مقاله خانم ژيلا آقاملايي که تحت عنوان "هيوميک اسيد از تبليغات تا واقعيت" در شماره 86 اين مجله آمده است چاپ بفرماييد.
در مقاله خانم ژيلا آقا ملائي به جز آنکه نيمه ابتدايي مطلبشان کپي شده از کتابچه "هيوميک اسيد چيست؟" تاليف اينجانب و خانم مهندس سرداري مي باشد و ذکري از ماخذ آن نشده است، چند مطلب ديگر جلب توجه مي کند که نياز به پاسخ دارد:
اول اينکه ذکر کرده اند محلول پاشي کودهاي هيوميکي کاري عبث و بي مورد است. در اين مورد بايد گفت که کودهاي هيوميکي محلول اگر واقعا کود هيوميکي باشند هميشه محتوي مقاديري فولويک اسيد مي باشند که ريز مولکول است و قابل جذب و به سرعت از ريشه، جوانه ها و برگ جذب مي شود و چون کلاتور بسيار خوبي است، همراه خود بسياري از عناصر ميکرو و ماکرو را عبور مي دهد. از اين گذشته مولکول هاي هيوميک اسيد گرچه درشت مولکول بوده و قابل جذب نيستند ولي بعنوان حامل و ناقل عناصر ميکرو و ماکرو در همه سطوح عمل مي کنند. از آنجا که کودهاي هيوميکي اغلب محتوي پتاسيم، اوره و آهن هستند تماس اين مجموعه به سطح برگ به جذب اين عناصر کمک مي کند. لذا مصرف کودهاي هيوميکي محلول نه تنها منع علمي ندارد بلکه در مواردي که بجا و به موقع مصرف شود مي تواند بسيار هم مفيد باشد. از جمله اين موارد زماني است که شما با کمبود عنصري مثل آهن مواجه بوده و به دليل اينکه در ميانه فصل رشد هستيد زمان کافي براي استفاده در سيستم آبياري و يا خاک را نداريد.
در پاراگراف آخر تحت عنوان "اسيد هيوميک از تبليغات تا واقعيت" مطالب متعددي آمده است که نياز به توضيح دارد. اجازه مي خواهم که نخست تعريف مختصري از مواد هيوميکي داشته باشم چون به درک مطالب بعدي کمک مي کند.
مواد هيوميکي محصول نهايي تجزيه بافت هاي گياهان در طبيعت توسط قارچ هاي ذره بيني موجود در خاک مي باشند. پس هيوميک اسيد به هيچ وجه ماده تازه و غريبي نيست و در واقع عصاره هوموس است که در همه خاک هاي کشاورزي و حتي هر قطره از آب هاي رودخانه ها و اقيانوس ها وجود دارد. اصولا کود هاي آلي تا زمانيکه در خاک به مواد هيوميکي تبديل نشده اند کارايي لازم را ندارند. مطالعات نشان داده است که حدود 75 درصد مواد آلي موجود در خاک هاي کشاورزي از مواد هيوميکي هستند. بدون وجود اين مواد در خاک کشاورزي، توليد محصول سالم ناممکن است چون جذب متعادل عناصر توسط ريشه گياه با کمک مواد آلي خاک و حضور ميکرو ارگانيسم هاي مفيد صورت مي گيرد و همچنانکه اشاره شد مواد هيوميکي بخش اعظم مواد آلي خاک را تشکيل مي دهند و ضامن وفور و سلامت فلور طبيعي خاک نيز مي باشند. اما آنچه که در معدن بعنوان لئونارديت شناخته مي شود و ماده اوليه هيوميک اسيد محسوب مي گردد در واقع نوعي هوموس باستاني است که از جنگل هاي عصر کربنيفر در کنار برخي معادن زغال سنگ باقي مانده است. مجاور بودن مواد هيوميکي با زغال سنگ آنطور که نويسنده محترم درک کرده اند به هيچ وجه به معناي يکي بودن آنها نيست. درست است که هر دو منشا واحد داشته و از جنگل هاي باستاني مشتق شده اند اما روند تشکيل آنها کاملا متفاوت است. تشکيل زغال سنگ ناشي از يک پروسه تماما فيزيکي و شيميايي است يعني عواملي نظير دما، فشار، رطوبت و pH و ... طي ميليون ها سال سبب خارج کردن مواد آلي از چوب و بافت هاي گياهي شده و عمدتا عنصر کربن از آن باقي مي گذارد. زغال سنگ محتوي هيچ گونه ماده مفيد براي کشاورزي نيست و چنانچه براي اين منظور به کار گرفته شود چيز مفيدي به خاک اضافه نمي کند و لذا خيانت در حق کشاورز است. اما تشکيل مواد هيوميکي روند بيولوژيک دارد بدين معنا که فراهم بودن دما، رطوبت، pH، وجود نوع خاصي از قارچ هاي ميکروسکوپي و وفور انواع خاصي از عناصر نظير منگنز از پيش شرط هاي آن است. بافت هاي گياهي ابتدا به مواد ساده اي نظير قند، اسيد آمينه، چربي، ويتامين ها و آنزيم هاي خاص و .... تجزيه شده سپس مجددا ترکيب گرديده پليمر هاي بي نظيري را مي سازند که با اتصال به مينرال هاي خاک مجموعا مواد هيوميکي را تشکيل مي دهند.
تفاوت هاي متعددي بين مواد هيوميکي با زغال سنگ وجود دارد که برخي را در خارج از آزمايشگاه و بيشتر آنها را در شرايط آزمايشگاهي مي توان تشخيص داد. براي نمونه چند مورد آن اشاره مي شود :
- pH مواد هيوميکي حدود 5/3 تا 5 مي باشد در حاليکه زغالسنگ pHخنثي دارد.
- مواد هيوميکي قابل اشتعال نيستند چون قبلا اکسيده شده و با مينرال هاي نسبتا زيادي همراه هستند.
- مواد هيوميکي به عکس زغال سنگ در قليا حل مي شوند.
خوشبختانه در کشورمان ايران منابع خوبي از مواد هيوميکي در مجاورت معدودي از معادن زغال سنگ وجود دارد که بعضي از آنها از لحاظ کيفيت در رده بهترين ها در جهان هستند. حال اگر معدودي افراد ذغال سنگ را گرانول کرده و مي فروشند نبايد گناهشان را به پاي بقيه نوشت.
و بالاخره در مورد آخرين مطلب که فرموده اند "گرانول هاي هيوميکي سرشار از فلزات سنگين هستند و بعد از چند سال سبب سرشاخه خشکي مي شوند" بابد عرض کنم اگر منظور از فلزات سنگين، عناصر سمي نظير سرب، جيوه، کادميوم، و آرسنيک است، خوشبختانه تا آنجا که ما مي دانيم و دهها آناليز که ما در اختيار داريم و برخي از آنها توسط بهترين آزمايشگاههاي آمريکا انجام گرديده نشان مي دهد هيچکدام از عناصر مزبور به مقدار بيش از حد مجاز در منابع داخلي وجود ندارد و اگر نگراني راجع به عناصر سنگين راديو اکتيو نظير اورانيم است که آنهم بررسي شده و خوشبختانه نتايج منفي است و همه مدارک آن موجود و قابل عرضه است. از همه اينها گذشته امروز مواد هيوميکي بعنوان يکي از بهتربن مواد سم زداي طبيعي در مجامع علمي و صنعتي جهان مطرح هستند و به همين سبب در تصفيه فاضلاب هاي شهري و صنعتي از آنها استفاده مي شود. البته لازم به يادآوريست که برخي منابع هيوميک ايران شور هستند که قطعا نبايد جهت توليد کود به کار گرفته شوند و اگر هم کسي دانسته يا ندانسته چنين خطايي کرد رديابي آن در محصولاتش دشوار نيست و طبيعتا از بازار حذف مي شود.
--------------------------------------------------------
با تشکر- محمد علي داعي