در كشور ما سموم به خودی خود مشكل ندارند. آمريكا بزرگترين توليدكننده و مصرف كننده آفتكش‌ها در جهان است اين در حالي است كه بيشتر از دیگر کشورها در مورد سلامتي و محيط زيست حساسيت دارد. سوئيس و آلمان هم همينطور، بزرگترين توليدكنندگان سم در جهان هستند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه مشكل اصلي در كشور ما مديريت مصرف افتكش‌ها است.
موضوع دوم كيفيت آفتكش‌ها است. در گذشته هر سمی که توليد یا وارد می شد بايستي تاییدیه سازمان حفظ نباتات را می گرفت. اما به دليل مشكلاتي كه در ارتباط با اين موضوع وجود داشت اين ماده قانوني تغییر كرد و مسئوليت كيفيت سموم برعهده خود توليدكنندگان سموم گذاشته شد. اگر اين قانون در یک كشور اروپايي اتفاق مي افتاد مشکل چندانی پیش نمی آمد ولي متأسفانه در كشور ماقانون عوض شد در حالي كه متناسب با نيازها امكاناتش فراهم نبود. به مفهوم ديگر متناسب با نياز كشور آزمايشگاههاي معتبر كنترل كيفي سموم وجود ندارد.
مشكل ديگري كه در رابطه با موضوع آفتكش‌ها در كشور داريم وجود فروشگاه های غير مجاز آفتكش‌ها است. در حال حاضر در کشور درصد بالائي از سموم بدون نسخه های گياه پزشكي مصرف مي شود. بعبارت ديگر فروشنده يا خود كشاورز بر اساس تجاربي كه دارد و یا توصیه ای که شده سم را خريداري نموده و مصرف مي‌كنند.
موضوع بعدی بحث قاچاق سموم است. در اين ارتباط وظیفه اصلی بعهده دولت است و خريداران کار زيادي نمی توانند انجام دهند. براي كمك به حل اين مشكل حد اقل وظيفه خريداران اين است كه سموم را به توصيه كارشناسان و از مجاری قانوني تهيه كنند. ولي نظارت ها بايستي تقويت شود كه وظيفه ارگان‌هاي نظارتي است.
يكي از معضلات ديگر در ارتباط با كاربرد سموم در باغات پسته مسئله كيفيت آب است. اگر بهترين سم دنيا و با بالاترين استانداردها را هم داشته باشيد چنانچه آن را با يك آب با كيفيت پائين مورد استفاده قرار دهيد كارايي خودش را از دست مي دهد. در مورد بسياري از سموم، در زمان كنترل كيفي با آب با میزان سختیppm342مورد آزمايش قرار مي‌گيرد (درصد یون های منیزیم و کلسیم که در آزمایشگاه از نمک های کربنات کلسیم و کربنات منیزیم ساخته می شود). سختی آب تهران حدودا100 و آب های منطقه كرمان8-7 برابر آن است. اكثر سموم وقتي با آب اين منطقه مخلوط مي شوند خاصيت خودشان را تا حد زیادی از دست می دهند. پس حداقل كاري که در ارتباط با آب مصرفي می توان انجام داد آن است كه آب مصرفي براي تهيه محلول سموم با مواد اصلاح كننده اصلاح شود. دو راه براي حل اين مشكل وجود دارد يا بايد سم را با آبی مخلوط کرد كه سختی وPhمناسب داشته باشد (با مواد اصلاح كننده كيفيت آب اصلاح شود). يا اينكه در سموم تغييراتي ايجاد نمود كه توانائي تحمل شرايط آب منطقه را داشته باشند. بنابراين انجام اين اقدامات نيازمند توسعه تحقيقات مربوطه است.
نكته آخر بحث تكنولوژي سم پاشي است. اصلاح تكنولوژي سم پاشي نيازمند دو اقدام مهم است: اول اصلاح نظام كشت مي‌باشد بطوريكه بتوان از تكنولوژي‌هاي مناسب براي سمپاشي استفاده نمود دوم آنكه دستگاه هاي سم پاش متناسب با شرايط فعلي انتخاب و معرفي گردند. براساس تحقیقات انجام شده سمپاس توربولاینر باغی ضمن تأثیر بالاتر، منجر به صرفه جویی در میزان آب مصرفی تا 40 درصد می شود. متاسفانه در اغلب باغات سم پاش هايي استفاده مي شود كه به هيچ وجه توصيه نشده اند.
يكي از موضوعات مهم در استفاده بهينه و موثر از آفتكش‌ها كاربران سموم مي‌باشند. بر اساس نتایج تحقیق انجام شده در کشور كه سطح اطلاعات كاربران سموم را از شمال تا جنوب كشور از لاهیجان و قائم شهر تا بافت و رفسنجان در استان كرمان بررسی کرده است، 50 درصد کاربران سموم بی سواد بوده و نمی توانند ليبل محصول را بخوانند. این در حالی است که فقط 25 درصد افراد، اطلاعات درج شده بر روي برچسب سموم را متوجه مي شوند و 55 درصد ظرف سم را در محیط رها می کنند.
باقيمانده سموم در محصولات كشاورزي
باقيمانده سموم در محصولات كشاورزي عوارض جبران ناپذيري دارد كه در دو بخش شامل اثرات حاد و اثرات مزمن طبقه بندی می شوند.
اثرات حاد بصورت سوزش چشم و پوست و تهوع و يا مسموميت هاي حاد بروز می کند. ولی مهمتر از آن مسموميت هاي مزمن است كه در قالب سرطان ها، اختلالات ژنتیکی، اختلالات هورموني، ناباروري، کاهش ضریب هوشی، ایجاد انواع آلرژی و حساسیت است. بنابراین مسئله باقيمانده سموم در محصولات كشاورزي حتي اگر خارجي ها هم حساسيتي در برابر آن نشان ندهند و برايشان مهم نباشد باید برای ما بايد مهم باشد.
آمارها نشان مي دهد كه كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته براي گسترش توان صادرات خود دچار بحران فقدان بازارهاي بين المللي نيستند بلكه با مشكل عدم تقاضا به دليل نداشتن استانداردهاي سلامت غذا مواجه هستند. جالب است كه بسياري از اين كشورها از جمله كشور ما توليدكننده منحصر به فرد بخشي از محصولات كشاورزي در جهان هستند و از نقطه نظر تنوع ارقام و حجم توليد در زمره يكي از ده کشور جهان محسوب می گردند.
اگر وضعیت مصرف سم در كشور ما به همین شکل ادامه یابد زمانی خواهد رسید که علیرغم تولید بهترين پسته امکان صادرات آن وجود نخواهد داشت. شايد بزرگترين مشكلي كه پسته ایران در آینده نزدیک با آن روبرو شود مشکل باقیمانده سموم است و بهترين زمان برای حل آن امروز است. به اعتقاد من باید بخشي از درآمدهای موجود برای حل این معضل در صنعت پسته هزينه شود.
حدود مجاز باقيمانده آفتكش‌ها بر اساس سميت تركيب و بر اساس تنوع مصرف و سبد غذائي تعيين مي‌شود.حدود مجاز باقيمانده سموم براي مراودات بين‌المللي توسط كميته كدكس باقيمانده سموم تعيين مي‌گردد. هر چند اين كميته حدود باقيمانده سموم براي بسياري از محصولات كشاورزي را تعيين نموده ولي در خصوص محصول پسته اقدامات موثري صورت نگرفته است. متاسفانه در اين موارد حداقل‌هاي مورد نظر براي حد مجاز باقيمانده سموم در نظر گرفته مي‌شود. با توجه به اينكه توسعه صادرات پسته به عنوان يك محصول استراتژيك براي كشور اهميت دارد لازم است فعاليت‌هاي ميداني خود را در خصوص تحقيقات تعيين حد مجاز باقيمانده سموم پسته به منظور جمع آوري داده‌هاي مزرعه‌اي گسترش داده و با حضور فعال در كميته كدكس مقادير پيشنهادي را به تصويب برسانيم. انجام اين مهم همكاري و مشاركت تمامي دست‌اندركاران بويژه حمايت‌هاي انجمن پسته ايران را مي‌طلبد.