یکی از عوامل مهم در آبیاری درختان پسته و تامین آب مورد نیاز آنها، نفوذپذيري آب در خاك می باشد. در واقع نفوذ ناكافي آب از طرفي باعث ناتواني خاك در پذيرفتن آب كافي و جلوگیری از نفوذ عمقي آن در ناحيه فعال ريشه براي حفظ گياه تا آبياري بعدي مي شود و از طرف ديگر باعث ايجاد شرايط ماندابي در ناحيه ريشه شده كه در اين حالت نيز به دليل فقدان اكسيژن كافي و تهويه نامناسب محيط ريشه، گياه دچار تنش ناشی از غرقابی مي گردد. نفوذپذيري كم خاك، نه تنها باعث آبياري ناكافي مي گردد، بلكه زمان اشباع ماندن سطح خاك را نيز افزايش مي دهد كه اين مسئله باعث افزايش بروز بيماريهاي ريشه اي نظير فيتوفترا (گموز) مي گردد.
علائم نفوذپذيري كم خاك
- در اواسط فصل، آب خاك در لايه هاي زيرين كاهش يافته و تغذيه كافي رطوبتي آنها حتي بعد از آبياري هاي طولاني نيز انجام نمي شود.
- آب به مدت طولاني در سطح خاك باقي مانده و عبور و مرور را با مشكل مواجه مي كند.
- رشد سبزينه اي و نيز ميزان محصول كاهش مي يابد.
- درصد خنداني كاهش مي يابد.
- در اثر تهويه نامناسب خاك، احتمال وقوع بيماريهاي ريشه افزايش مي يابد.
- از نظر ظاهري درختان دچار زردي يكنواخت نظير علائم كمبود آهن مي گردند(شكل 1).
- به علت عدم آبشويي مورد نياز، حتي در آبهاي نه چندان شور نيز ممكن است علائم شوري بر روي درختان ظاهر گردد.
فرآيند نفوذ آب در خاك
اولين مرحله در شناخت مشكلات مربوط به نفوذپذيري كم خاك، توجه دقيق به فرآيند نفوذ آب در خاك مي باشد. در شروع آبياري، آب با سرعت زياد در خاك نفوذ مي كند. در ابتدا كه خاك خشك است داراي درز و تركهايي است كه آب با سرعت در آنها نفوذ مي كند. همانطور كه خاك از سطح تا ناحيه ريشه خيس مي گردد، سرعت نفوذ آب افزايش مي يابد. با خيس شدن خاك، ذرات رس متورم شده و باعث مسدود شدن تركهاي سطحي خاك مي گردند. اين عمل جريان آب به سمت خاك هاي خشك پايين تر را محدود
مي نمايد. بعد از اين مرحله، درز و ترك ها و منافذ ريز خاك از اهميت كمتري در ميزان نفوذپذيري خاك برخوردار مي باشند و سرعت نفوذپذيري بطور قابل ملاحظه اي كاهش مي يابد و حركت آب در خاك فقط در اثر نيروي ثقل و از داخل منافذ درشت صورت مي گيرد. با ادامه آبياري، تركيب نمك موجود در آب خاك به شوري آب آبياري (كه عموماً كمتر است)، نزديك مي گردد و اين فرآيند تغيير شيميايي، باعث كاهش سرعت نفوذپذيري مي گردد.
خصوصيات زير بيشترين اثر را بر نفوذپذيري آب در خاك دارند:
1. خاك
- خشكي خاك در شروع آبياري
- توزيع و اندازه ذرات خاك و منافذ آن (بافت و ساختمان خاك)
- درز و ترك ها
- شوري كل آب موجود در منافذ خاك
2. آب آبياري
- شوري كل آب آبياري
- تركيب شوري آب
- عمق آب آبياري پخش شده در سطح خاك
3. مواد آلي
مواد آلي خاك نقش قابل توجهي در استحكام خاك دانه ها دارند چرا كه باعث تقويت فعاليت هاي ميكروبي خاك مي گردند كه به پيوستن ذرات خاك به هم و افزايش اندازه منافذ خاك كمك مي كند.
4. فشردگي خاك
عبور و مرور بيش از حد ماشين آلات كشاورزي جهت عمليات مختلف خاك ورزي، كود دهي، سمپاشي، برداشت محصول و .... سبب فشردگي خاك و كاهش نفوذپذيري آن مي گردد.
5. سله بستن سطح خاك
سله بستن سطح خاك باعث كاهش نفوذپذيري خاك
مي شود.
ناصر صداقتی کارشناس ارشد آبیاری