ساسان اسدزاده مجاور، تاجر پسته تشريح کرد:
نشریه شماره 35 - ویژه نامه نوروز 98
پاي صحبت تجار که مي‌نشينيد جهان را متفاوت‌تر مي‌بينيد، همان‌هايي که نقاط اتصال اقتصاد داخل با خارج هستند، در انتهاي زنجيره خلق ارز پسته نشسته‌اند و با تيزبيني رفتار ساير عوامل را مي‌نگرند. آنها منتظرند و چشم به توليد، تلاش بر ارائه تحليل جامع و همه فهمي دارند. در ايران اما وقتي تجار سراغ واکاوي مسائل مي‌روند، در تحليل‌شان گردباد از پي گردباد مي‌بينيد، گويي ما در سرزمين گردبادها زندگي مي‌کنيم! ساسان اسدزاده مجاور تاجري است که به سراغ وي رفتيم تا وضع پسته را بشنويم. وي بيشتر گردبادهاي اين حرفه در ايران را نام مي‌برد. در اين بين، مرور سخنان الهام‌بخش اسدزاده نيز خالي از لطف نيستند.
لطفاً خودتان را معرفي کنيد.
اينجانب، ساسان اسدزاده مجاور، متولد شهر ساکرامنتو در ايالت کاليفرنياي آمريکا هستم، نقطه‌اي از جهان که از آن به‌عنوان قلب پسته و بادام آمريکا ياد مي‌شود. بعد از فارغ‌التحصيل شدن در رشته مهندسي مکانيک از دانشگاه ايالتي کاليفرنيا سن‌ديه‌گو، با کسب مهارت مديريت بحران با رويکرد ارائه راه‌کار جهت چاره‌جويي چالش‌هاي پيش‌رو که لازمه ورود به دنياي تجارت است، فرصت اشتغال در يکي از شرکت‌هاي معتبر آمريکايي را به‌دست آوردم که بازخورد فعاليت در اين شرکت، آموزش‌هاي وسيع در زمينه مديريت و سرپرستي، ايجاد انگيزه در کارکنان و فعاليت‌هاي گروهي بوده‌است.
از طرف ديگر، با توجه به سابقه خانوادگي در تجارت و فرصت استفاده از تجربيات آنها، در راستاي افزايش دانش در زمينه تجارت، تحصيلات خود در مقطع کارشناسي ارشد در رشته مديريت بازرگاني ادامه دادم تا گامي جهت شروع تجارت و کسب و کار خود در ايران داشته‌باشم. از آنجا که توسعه صادرات غيرنفتي يکي از اصول اصلي در گسترش صادرات مي‌باشد، لذا صادرات پسته را به‌عنوان شاخه اصلي تجارت برگزيدم.
امروز وضعيت کلي توليد و تجارت پسته ايران را در مقايسه با کشورهاي رقيب چگونه تحليل مي‌کنيد.
طبق مطالعه انجام شده از سال 2007 تا 2015، توليد پسته در دنيا در حال رشد بوده‌است. در طول بازه زماني تحليل شده، افزايش توليد پسته جهاني از رشد درآمد و جمعيت نشأت گرفته‌است. در حال حاضر، اين روند مثبت، توسعه کشت پسته را کاملاً توجيه مي‌کند.
اگر توليد پسته ايران را در سال جاري استثنا حساب کنيم، در حالت کلي، آمريکا بالاترين توليد پسته را در دنيا دارد. با اين حال از نرخ رشد توليد پسته ترکيه از سال 2007 تا کنون نبايد غافل بود، اين در حالي است که بقيه رقبا رشد آرام‌تري نسبت به اين کشور داشته‌ا‌ند. با توجه به عدم عضويت ايران در سازمان تجارت جهاني (WTO)، کشور ايران نتوانسته است در سطح کشورهاي آمريکا و ترکيه بازاريابي موثري بر روي محصولات خود انجام دهد. متأسفانه اکثر کشورها ترجيح مي‌دهند که پسته ايران را از ساير کشورها تأمين کنند.
به نظر شما چه آينده‌اي پيش روي توليد و تجارت پسته ايران و ساير کشورها است؟
در‌حال حاضر، به دليل کمبود پسته ايران و همچنين مديريت غيرحرفه‌اي کشاورزي ايران، توليد ما کاهش محسوسي داشته و باعث شده‌است که امسال بازار خود را به آمريکا تقديم کنيم. اما، خوشبختانه، يکي از نقاط قوت پسته ايران، گسترش سطح زيرکشت پسته در کشور طي سال‌هاي اخير بوده‌است. يکي از راه‌کارهاي توليد مستمر پسته، ترويج آموزش صحيح کشاورزي در دانشگاه‌ها و همچنين فراهم کردن مراکز تحقيقاتي در مراکز توليد پسته مي‌باشد.
در بحران کمبود پسته، دولت بايد نقش پر رنگ‌تري ايفا کند که تشکلي برنامه‌ريزي شده انجام دهد تا کشاورزان با مسائل سياسي، اقتصادي و مالي کمتري روبه‌رو شوند.
در مورد تجارت پسته، اين نکته را نبايد فراموش کنيم که ايران يک مزيت رقابتي بزرگ نسبت به رقيب اصلي، آمريکا دارد که موقعيت جغرافيايي آن است و دسترسي به بازارهاي هدف همانند چين و ساير کشورهاي هدف، مسير حمل و نقل راحتري را اتخاذ کرده‌است.
آيا موضوع پيمان سپاري ارزي از سوي دولت و کمبود پسته کار شما را تحت تأثير قرار نداده‌است؟
پيمان سپاري ارزي حکايت قديمي‌اي است که قدمت آن به 61 سال قبل گره خورده‌است و براي اولين بار به عنوان «واگذاري ارزي به بانک ملي ايران» شروع به فعاليت کرده‌است. سوال اينجا مطرح است: آيا اين روند کاري که بارها مورد آزمون و خطا قرار گرفته و مورد استقبال قرار نگرفته، آيا بازخوردي جز کاهش انگيزه صادرکنندگان و دور زدن قانون داشته‌است؟ دليل اصلي پيمان سپاري ارزي براي کمبود منابع ارزي در کشور است. حالا سوال اينجا مطرح مي‌شود: کدام صادرکننده بعد از فروش و صادرات کالاي خود با ارز خارجي براي ادامه چرخه روند صادراتي‌اش ارز خود را به چرخه اقتصاد برنگردانيده‌است؟ بله، درست است، ممکن است قسمت ناچيز را صرف اموري مانند بازاريابي و هزينه‌هاي جانبي نمايد، اما ميزان قابل توجه سرمايه حاصل از صادرت را دوباره به چرخه باز مي‌گردانند. اين قبيل اقدامات، معمولاً درکشورهاي سوسياليستي با هدف جايگزيني ارز به جاي واردات صورت مي‌گيرد.
از آنجايي‌که پسته کالاي استراتژيک صادراتي ايران است، نرخ ارز عامل اصلي تعيين کننده قيمت پسته مي‌باشد. اين در حالي است که قيمت‌گذاري پسته توسط کشاورزان با در نظر گرفتن نرخ ارز آزاد انجام مي‌گيرد، ولي طرف حساب صادرکننده، بخشنامه‌هاي دست و پا گير، قوانين دولت و نرخ ارز تعيين شده در سامانه نيما مي‌باشد که يکي از عوامل عدم امکان رقابت در بازارهاي هدف، اين تفاوت نرخ ارز است. دولت به جاي حمايت از صادرکنندگان در شرايط بحراني که بانک‌ها تحريم هستند و صادر کنندگان به راحتي نمي‌توانند پول خود را دريافت کنند، اقدام به صدور بخشنامه‌هاي متعدد بعنوان چالش جديد براي صادرکنندگان نموده است که صادرکننده‌اي که فقط انگيزه صادرات را دارد مجبور به واردات مي‌کنند. در اين شرايط، سياست‌هاي داخلي کشور به مراتب تأثير مخرب‌تري نسبت به تحريم‌هاي بين‌المللي داشته‌است.
کمبود پسته در ايران نسبت به کشورهاي رقيب نيز باعث افزايش قيمت و همچنين از دست‌دادن کشورهاي هدف شده‌است و در بسياري از بازارها به دليل عدم رقابت‌پذيري، نظاره‌گر از بين رفتن زحمات چندين و چند سالة تجار بوده‌ايم.
اگر بخواهيد بزرگ‌ترين مشکلات توليد و تجارت پسته کشورمان را نام ببريد چه مي‌گوييد؟ و اولين راه‌حلي که پيشنهاد مي‌کنيد، چيست؟
بزرگ‌ترين مشکل توليد پسته ايران، کمبود آب است. بعضي از راه‌حل‌ها اين است که توليد پسته ايران را به قسمت‌هاي ديگري از ايران سوق دهند که داراي آب بيشتري است و اقليم آن مناسب جهت کشت پسته باشد. همچنين مدرنيته کردن شيوه‌هاي آبياري جهت کاهش مصرف آب و بهينه کردن مصرف مي‌باشد.
در مورد تجارت پسته، با توجه با صادرات محور بودن اين کالا، بايد به قيمت آن رسيدگي کرد و اين مهم زماني امکان‌پذير خواهد بود که کميتة قيمت‌گذاري با هدف ايجاد تعامل بين نرخ خريد از کشاورز و قيمت جهاني پسته ايجاد شود.
پيام شما به تجار و باغداران پسته چيست؟
من بر اين باورم که شما هر زماني تصميمي سخت و درست مي‌گيريد، کمي جسورتر مي‌شويد و هر بار که تصميم ساده و اشتباهي را مي‌گيريد، کمي ترسوتر مي‌شويد و در نهايت اين تصميم‌ها منتهي مي‌شوند به شرکتي ترسو يا جسور.
اميد است کشاورزان پسته بجاي هم و غم داشتن در راستاي قيمت پسته، تلاش خود را در زمينه افزايش توليد پسته در هکتار نمايند و اين مهم حاصل نمي‌شود مگر با مشاوره از کارشناسان کشاورزي و تحقيق و پياده‌سازي اصول نوين کشاورزي. از آنجا که کشاورزان اولين حلقه زنجيره تجارت پسته هستند با افزايش ميزان توليد و هم‌بستگي با تجار، چشم‌اندازي روشن براي خود ترسيم مي‌نمايند.