دشت قزوین در آستانه خشک شدن/۲۵۰۰چاه غیرمجاز تهدید آب‌های زیرزمینی
قزوین- وجود بیش از دو هزار و ۵۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان با حجم برداشت ۳۵۰ میلیون مترمکعب، سفره‌های زیرزمینی را تهدید می‌کند و دشت قزوین را در آستانه نابودی و خشک شدن قرارداده است.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: آب میراث گذشتگان نیست بلکه امانتی است از آیندگان که امروز نتوانسته‌ایم این امانت ارزشمند را به‌خوبی صیانت کنیم و دچار بحران شده‌ایم.
بحران آب در جهان، ایران و استان قزوین این روزها جدی است و بی‌توجهی به صیانت از داشته‌های خدادادی موجب شده همه مسئولان استان قزوین بسیج شوند و با تشکیل اتاق فکر آب برای نجات دشتی که بی‌توجهی به آن می‌تواند سرنوشت دشت‌های خشک‌شده کشور را تکرار کند اقدام کنند.
شرکت آب منطقه‌ای قزوین که متولی تأمین آب دشت قزوین است مدت‌هاست با اجرای طرح تعادل بخشی برای مدیریت منابع آبی با جدیت اقدام کرده و با کمک گرفتن از کشاورزان، مسئولان دستگاه‌های اجرایی از جمله جهاد کشاورزی همه امکانات خود را بسیج کرده تا با اجرای طرح های کوتاه، میان و بلندمدت با صیانت از آب‌های زیرزمینی به نجات دشت قزوین کمک کند.
یدالله ملکی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرمت آب منطقه‌ای قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص جدی بودن بحران آب در استان اظهار داشت: استان قزوین با داشتن سومین دشت کشاورزی کشور جایگاه خاصی در تأمین مواد غذایی کشور دارد لذا تامین آب پایدار برای تولید کشاورزی رسالتی ملی است که با جدیت در تحقق آن گام برداشته‌ایم.
اهمیت آبخوان دشت قزوین
وی افزود: آبخوان دشت قزوین یکی از بزرگ‌ترین آبخوان‌های آبرفتی کشور است که در استان قزوین و جنوب سلسله ارتفاعات البرز قرار دارد.
ملکی یادآور شد: منابع آب خدادادی این آبخوان ارزشمند طی میلیون‌ها سال در این دشت ذخیره و تشکیل‌شده و این منابع از طریق ریزش‌های جوی مستقیم و ورودی آب‌های زیرزمینی و سطحی حوزه‌های آبریز رودخانه‌های مشرف‌به دشت ذخیره‌شده که مهم‌ترین آن‌ها خر رود در جنوب غربی دشت؛ ابهر رود در غرب؛ حاجی عرب در جنوب و تعداد ۳۰ شاخه رودخانه در شمال تا غرب دشت است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای قزوین یادآور شد: بخشی از این منابع از حوضه آبریز رودخانه ابهر رود و خر رود که از استان زنجان سرچشمه می‌گیرد تأمین می‌شود.
به گفته ملکی این آبخوان پس از زمین‌لرزه سال ۴۲ بوئین‌زهرا و با ورود کارشناسان سازمان ملل مورد شناسایی و بهره‌برداری قرار گرفته است.
ملکی تصریح کرد: کارشناسان در آن زمان پتانسیل این دشت را حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب برآورد کردند و در طول نیم‌قرن اخیر بهره برداری از این آبخوان به‌اندازه‌ای توسعه پیداکرده که میزان برداشت به حدود یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال رسیده است.
وی گفت: نتیجه این برداشت بیش‌ازحد افت مستمر سطح آب زیرزمینی است که این افت آثار نامطلوبی در منطقه به دنبال داشته که ازجمله می توان به کاهش شدید آبدهی چاه‌ها، خشک شدن قنات‌ها، شور شدن آب زیرزمینی و کاهش کیفیت آب و به دنبال آن کاهش عملکرد محصولات کشاورزی و از بین رفتن کیفیت خاک، کف شکنی چاه‌ها و تحمیل هزینه‌های زیاد بر دوش مالکان، ایجاد مشکل اساسی در تأمین آب شرب شهرها و روستاها و درنهایت فرونشست زمین در مناطقی از دشت قزوین اشاره کرد.
ملکی اظهار داشت: ادامه این روند سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام‌شده در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، خدمات و حتی شرب را با چالش اساسی روبرو کرده و در صورت تداوم برداشت‌ها به روش کنونی حدود ۷۰ درصد آبخوان تا افق ۱۴۰۰ شور شده و از انتفاع خارج خواهد که این وضعیت شامل کل منطقه بوئین‌زهرا، تاکستان و جنوب شهرستان قزوین خواهد شد.
کاهش ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب در استان
معاون حفاظت و بهره‌برداری دشت قزوین گفت: در حال حاضر بیش از ۳۵۰ میلیون مترمکعب کسری مخازن در استان داریم که شامل اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و فعالیت چاه‌های غیرمجاز است و اگر بخواهیم دشت با بی آبی مواجه نشود باید این میزان به‌سرعت کنترل و جبران شود.
ملکی یادآور شد: با نصب کنتورهای هوشمند، انسداد چاه های غیرمجاز، کاهش میزان برداشت از چاه های مجاز، اجرای طرح تعادل بخشی و تغذیه آبخوان دشت قزوین درصددیم از نابودی دشت قزوین جلوگیری کنیم و قبل از اینکه دیگر آبی برای کشاورزی نباشد با همکاری و مشارکت کشاورزان راهکارهای لازم را اجرایی کنیم.
وی اضافه کرد: خوشبختانه عزم استاندار و معاونان ایشان، دستگاه قضایی و نمایندگان برای حل اساسی بحران آب جدی است و با همه تبعات اجتماعی و سیاسی که بستن چاه های غیرمجاز برای ما داشته اما تاکنون همکاری بسیار خوب بوده و کشاورزان هم متوجه شده‌اند که بی‌توجهی به برداشت بی‌رویه همه را نابود خواهد کرد و دشت را به سمت ویرانی خواهد کشاند لذا تا دیر نشده باید در این زمینه اقدامی جدی کنیم.
ملکی یادآور شد: دولت نیز اعتبار خوبی برای اجرای طرح تعادل بخشی پیش‌بینی کرده و امیدواریم با تسهیلاتی که برای اجرای آبیاری تحت‌فشار پیش‌بینی‌شده بتوانیم به مدیریت مصرف دست‌یابیم.
وی افزود: ۸۵ درصد اعتبارات موردنیاز اجرای آبیاری تحت‌فشار از سوی دولت تأمین می‌شود که می‌تواند انگیزه لازم را برای اجرای طرح‌های مدیریت آب ایجاد کند.
پنج سال دیگر دشت قزوین نابود می‌شود
ملکی هشدار داد اگر روند مصرف آب در بخش کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات با روال کنونی ادامه پیدا کند تا پنج سال دیگر دشت قزوین نابود خواهد شد و دیگر آبی برای کشت محصولات کشاورزی نخواهیم داشت و با فاجعه‌ای بزرگ روبرو خواهیم شد که امروز باید دغدغه های خود را مطرح و برای فردا بیندیشیم.
مدیریت منابع آبی باید منطقه‌ای و ملی باشد
حمید قزوینی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین هم به خبرنگار مهر بیان کرد: مستقل شدن شرکت‌های آب منطقه‌ای ازجمله اشکالاتی بود که موجب شد تصمیم‌گیری در حوضه‌های آبی استانی شود و به‌جای نگاه ملی و منطقه‌ای یک مدیرعامل در هر استان برای خود تصمیم بگیرد و به فکر خود باشد و گاهی اجرای یک طرح موجب قطع منابع آب سایر استان‌ها شده است.
قزوینی بیان کرد: در راستای اجرایی شدن توزیع عادلانه آب با دادن مجوز ۱۵۰ هزار حلقه چاه در مناطق ممنوعه کشور حفر شود و با مجانی اعلام شدن آب‌بها کشاورزی گام نخست برای ایجاد بحران برداشته شد و در سال ۸۹ نیز با دادن مجوز به چاه های فرم یک و پنج بیش از ۱۰۳ هزار حلقه چاه در کشور پروانه گرفت و در مجموع ۴۰۰ هزار حلقه چاه در کشور حفاری شد و امروز باید همه پیامدهای آن را پاسخگو باشیم.
افت ۱.۵ متری سطح آب‌های زیرزمینی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین تصریح کرد: اضافه برداشت چاه های مجاز، حفر چاه های غیرمجاز و کاهش بها آب و تغییرات آب و هوایی موجب شده تا بیش از هشت تا ۱۰ میلیارد مترمکعب از منابع آبی استان برداشت شود که تداوم این روند بسیار نگران‌کننده است.
وی اضافه کرد: در شرایطی که درگذشته افت سطح آب‌های زیرزمینی بسیار ناچیز بود امروز به ۱.۵ متر در برخی مناطق رسیده و فرو نشست زمین که قبلاً چند سانتیمتر بود فقط در سال گذشته ۲۴ سانتیمتر گزارش‌شده است.
قزوینی تصریح کرد: بحران آب ناشی از مصرف بی‌رویه موجب شده با کاهش شدید منابع آبی در استان روبرو شویم که باید در اقدام کارشناسی و همه‌جانبه با همکاری کشاورزان و بهره برداران، استانداری و مسئولان دستگاه‌های ذی‌ربط تدبیر کنیم تا از این شرایط عبور کنیم.
مدیریت آب ۸۹۳ حلقه چاه آب در استان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین اظهار داشت: با مدیریت ۸۹۳ حلقه چاه آب در استان و مسدود کردن و جمع‌آوری چاه های غیر مجاز، کاهش انشعابات و تجهیزات چاه‌ها و کنترل میزان برداشت توانسته‌ایم بیش از ۱۵۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی آب را محقق کنیم.
وی گفت: در حال حاضر باید ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب در استان مدیریت و صرفه‌جویی شود تا طرح‌های آینده را اجرایی و کشاورزی پایدار در استان را عملیاتی کنیم.
استاندار قزوین: بحران آب با مدیریت و قاطعیت و تدبیر باید حل شود
مرتضی روزبه استاندار قزوین هم به مهر گفت: به نظر می‌رسد تاکنون آب‌بازی کرده‌ایم که نتوانسته‌ایم بحران آب را حل کنیم زیرا در این بخش با تساهل و غفلت نمی‌توان موفق شد.
وی افزود: وقتی در ادارات چاه غیرمجاز داریم چگونه می‌خواهیم با بحران مقابله کنیم و انتظار همکاری از مردم را داشته باشیم.
استاندار بیان کرد: در اتاق فکر آب مقرر کردیم تعداد چاه های آب دستگاه‌های اجرایی و دولتی استان شناسایی و مشخص شود و در برخورد با تخلف نباید بخش خصوصی با دولتی تفاوتی کند و بی‌عدالتی صورت گیرد.
روزبه تصریح کرد: استفاده از ایده‌های جدید در برون‌رفت از مشکلات می‌تواند به ما کمک کند تا ضمن مدیریت منابع آبی از مشکلات هم عبور کنیم لذا این طرح در شهرستان‌ها هم باید اجرایی شود.
وی بیان کرد: دامنه کار در حوزه آبی استان گسترده است و اگر بخواهیم به نتیجه برسیم باید از همه ظرفیت‌ها و ایده‌ها برای حل مشکلات بهره مند شویم و اوضاع را جامع نگاه کنیم و با تسریع در نصب کنتورهای هوشمند، انسداد چاه های غیرمجاز و اجرای طرح‌های بلندمدت به تأمین منابع آبی اقدام کنیم.
حبیبی: سد نهب در درازمدت مشکل‌گشاست
منوچهر حبیبی معاون عمرانی استانداری قزوین هم به خبرنگار مهر گفت: در کنار همه اقدامات پیشگیرانه و طرح‌های کوتاه و میان‌مدت به دلیل ارزش و اهمیت بسیار بالای آب نیازمند مدیریت و ساماندهی در این یخش هستیم که در این راستا بزرگ‌ترین پروژه آبرسانی استان از محل سد طالقان در حال پیگیری است و کار مطالعاتی آن نیز به‌طور کامل انجام‌شده که به‌زودی اجرایی می‌شود.
معاون امور عمرانی استاندار تصریح کرد: هزینه اجرایی این پروژه بالغ‌بر ۵۰۰ میلیارد تومان است که در حد فاصل شهرستان آبیک تا تاکستان عملیاتی خواهد شد و ۷۵ درصد از جمعیت استان را تحت پوشش قرار می‌دهد.
وی تصریح کرد: اجرای پروژه سد از دیگر پروژه‌های حوزه آب استان است که اگرچه درگذشته با تأخیر و توقف مواجه شد اما در حال حاضر این پروژه به‌خوبی با ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست.
حبیبی اظهار داشت: حجم ذخیره آب سد نهب ۱۲۰ میلیون مترمکعب خواهد بود که ۳۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی و پایین‌دست را تحت پوشش قرار خواهد داد.
معاون امور عمرانی استاندار از اجرای طرح سد بالاخانلو به‌عنوان یکی دیگر از پروژه‌های حوزه آب استان یاد کرد و گفت: با اجرای این طرح در محدوده شهرستان بوئین‌زهرا آب شرب ۵ شهر و ۳۰ روستا و آب چهار هزار هکتار از اراضی کشاورزی تأمین می‌شود.
حبیبی در ادامه از احداث ۴۰ مجتمع آبرسانی در حوزه روستایی و اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان تصریح کرد: ۷۵ درصد از مساحت استان قابلیت اجرای طرح‌های آبخیزداری دارد که تاکنون ۱۰۰ نقطه از شمال الموت تا اوج در این زمینه شناسایی‌شده است.
وی با تأکید بر اجرای سیستم آبیاری تحت‌فشار و مدرن در بخش کشاورزی بیان کرد: اصل محوری و اساسی در حوزه کشاورزی مدرن این است که به سمت استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری قطره‌ای و بارانی برویم و در حال حاضر با ۴۹۵ هزار هکتار از اراضی استان در چیزی کمتر از ۱۵ درصد طرح‌های مرتبط به آبیاری نوین و تحت‌فشار اجرایی شده است.
بحران آب در استان قزوین جدی است و دشت قزوین در صورت تداوم روند مصرق فعلی و بی توجهی به صیانت از منابع زیرزمینی در آستانه بیابانی شدن و خشک شدن قرار دارد و عقل و منطق حکم می کند قبل از آن که سرنوشت دشت های ورامین، همدان و سایر نقاط در قزوین نیز تکرار شود با همکاری همه جانبه و عزم ملی برای خروج از بحران اقدام کنیم.
