دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آب شور در جهان است. این دریاچه در شمال‌غربی ایران و در منطقه آذربایجان واقع شده است و طبق آخرین تقسیمات کشوری بین دو استان آذربایجان‌شرقی و غربی قرار گرفته است.
آب این دریاچه بسیار شور بوده و با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، نقده، آذرشهر و اُشنویه، کارشناسان این دریاچه را یکی از کانون‌های مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی و دامداری می‌دانند ولی متاسفانه در سال‌های اخیر پسروی آب دریاچه ارومیه اثرات نامطلوبی بر بخش کشاورزی گذاشته که در نتیجه این امر چاره اندیشی برای احیای این دریاچه به منظور تداوم حیات تولید بخش کشاورزی در اراضی شهرستان‌های مُشرف به آن ضروری است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی گفت: باقی ماندن اراضی غیر قابل کشت، شور شدن آب چاه ها و کاهش کیفیّت خاک از عوارض پسرفت دریاچه ارومیه است.
ایوب ایرانی فام در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه آذربایجان‌شرقی، افزود: توسعه آبیاری قطره‌ای برای حفظ باغات شهرستان‌های حوزه دریاچه ارومیه را می‌توان راهکاری تاثیرگذار در کاهش مصرف آب در حوزه این دریاچه قلمداد کرد.
وی تشریح کرد: آذرشهر، اُسکو، ملکان، عجب شیر، شبستر، تبریز و بُناب در حوزه دریاچه ارومیه قرار دارند.
ایرانی فام ادامه داد: تلاش برای حفظ شرایط موجود از برنامه‌های اصلی کارشناسان بوده و توسعه و افزایش سطح زیرکشت در این شهرستان‌ها امکانپذیر نیست.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی بهره‌گیری از گیاهان مقاوم به شوری را در حفظ کشاورزی در حاشیه دریاچه ارومیه ضروری دانست و یادآور شد: جایگزینی باغات و استفاده از گیاهان مقاوم به شوری و کم آبی از راهکارهای پیشنهادی کارشناسان به بهره برداران است.
وی افزود: کاهش سطح زیرکشت پیاز در شهرستان‌های حاشیه دریاچه ارومیه و جایگزینی محصولاتی نظیر کلزا، گلرنگ و زیره با نیازهای آبی کم برای زراعت در این شهرستان‌ها قابل اجرا خواهد بود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌شرقی از نقش توسعه صنایع تبدیلی گفت و متذکر شد: توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی که نیاز آبی خیلی کمی دارند و یا توسعه گاوداری‌های سنّتی برای حفظ درآمد و جلوگیری از مهاجرت از دیگر برنامه‌های اجرایی در مناطقی است که امکان کشت و زرع وجود ندارد.
ایرانی فام تاکید کرد: تمامی این فعالیت‌ها، حفظ کشاورزی در حاشیه دریاچه ارومیه را به دنبال خواهد داشت.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی نیز به خبرنگار ایسنا گفت: کارشناسان کاهش سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش کیفیت آب و خاک اراضی را از عوامل کم آبی دریاچه ارومیه می‌دانند.
سعداله اسکندری با عنوان کردن مزایای برطرف شدن مشکل روند خشک شدن دریاچه ارومیه یادآور شد: افزایش راندمان تولید، بهبود کیفیت محصولات، کاهش ضایعات و تولید محصول سالم با برطرف شدن کم آبی در دریاچه ارومیه قابل پیش بینی است.
وی تشریح کرد: یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با وضعیت فعلی دریاچه ارومیه را کشت نهال پسته در حاشیه این دریاچه عنوان کرد.
اسکندری ادامه داد: با هدف جلوگیری هرچه بیشتر از وقوع فاجعه زیست محیطی در شهرستان‌های حاشیه این دریاچه و حمایت مستقیم از بهره‌برداران بخش کشاورزی در این منطقه، توسعه کشت پسته به‌عنوان راهکاری مناسب جهت اصلاح الگوی کشت با توسعه گونه‌های باغی با نیاز آبی کمتر در حاشیه دریاچه ارومیه، مورد توجه برنامه‌ریزان سازمان قرار داشته و توسط این مدیریت در فاز اجرایی قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه 30 هزار از اراضی حاشیه دریاچه ارومیه قابلیت کشت پسته را دارند، یادآور شد: پسته گیاهی بعد از درخت خرما، متحمل‌ترین گونه گیاهی در مقابل خشکی و کم آبی است.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی با بیان اینکه تعدادی از شهرستان‌های موجود در حاشیه این دریاچه از جمله، شهرستان‌های جلفا، شبستر، آذرشهر، اسکو و مناطق یکانات، یامچی و کشکسرای شهرستان مرند و بسیاری از اراضی حاشیه شرق دریاچه ارومیه مناسب برای کشت پسته است، اظهارکرد: ارزیابی‌های میدانی بر روی ارقام مختلف پسته نشان داده است که تعدادی از انواع پسته‌ها، سازگاری مناسبی با شرایط اقلیمی استان دارند.
اسکندری با اشاره به تاثیرگذار بودن توسعه روش‌های پیشرفته آبیاری به عنوان راهکاری برای سازگاری با وضعیت فعلی این دریاچه، تاکید کرد: توسعه ارقام تحمل کننده شوری برای این سازگاری قابل توصیه است.
مدیر دفتر محیط زیست و توسعه پایدار سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهارکرد: سطح زیر کشت باغات و اراضی زراعی نیز که وابسته به منابع آب زیرزمینی و سطحی بوده به صورت بی رویه و نامتناسب با شرایط اقلیمی و محدودیت منابع آبی در منطقه توسعه پیدا کرده است.
احمد بایبوردی با ضروری دانستن بهره گیری از یافته‌های تحقیقاتی تشریح کرد: اهمیت توجه به تبعات زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه و اثرات مستقیم آن بر اکوسیستم‌های کشاورزی و منابع طبیعی منطقه، ضرورت توجه به انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه و استفاده بهینه از یافته‌های تحقیقاتی صورت گرفته را دو چندان می‌کند.
وی یادآورشد: آذربایجان شرقی در یک منطقه نیمه خشک اقلیمی قرار گرفته است و استمرار و حاکمیت خشکسالی های چند سال اخیر در سطح استان باعث کاهش منابع آبی، اُفت شدید سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن و پسروی آب دریاچه ارومیه و گسترش سطح اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه شده است.
وی اظهار کرد: برای مقابله با بحران خشک شدن دریاچه ارومیه، افزایش سطوح کشت در پیرامون حوضه آبریز این دریاچه متوقف شده است.
وی تاکید کرد: با کشت محصولاتی که نیاز آبی کمی دارند ضمن تداوم تولید، از بروز خطرات زیست محیطی جلوگیری می‌شود.
بایبوردی طرح‌های آبخوانداری در احیای دریاچه ارومیه تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: اجرای طرح‌های آبخوانداری و آبخیزداری برای احیای دریاچه ارومیه لازم است.
بر اساس این گزارش، انتخاب الگوی کشت مناسب برای زارعان در آستانه سال جدید زراعی در آذربایجان شرقی در وضعیت کم آبی برای رفع این مشکل تاثیرگذار است و در این میان نقش مروّجان برای آموزش چگونگی استفاده از آب پُررنگ تر از هر زمان دیگری خواهد بود
