جهت دانلود مقاله کلیک نمایید.
به دليل گستردگي باغات پسته در استانهاي مختلف و خرده مالکي در مديريت باغات و به تبع آن در مديريت واحدهاي فرآوري و علاقمندي برخي باغداران به ايجاد واحدهاي فرآوري شخصي بويژه در سالهاي گذشته، در حال حاضر هزاران کارگاه فرآوري پسته خانگي و تعداد زيادي خطوط فرآوري و انواع و اقسام دستگاه هاي فرآوري در صنعت پسته ايران فعال مي باشند که صرف نظر از کارايي يا عدم کارايي آنها در فرآوري مناسب و بهداشتي، منجر به صرف هزينه هاي فراوان و غيراقتصادي شدن فعاليت فرآوري شده است. موضوع غيراقتصادي بودن فعاليت کارگاههاي فرآوري کوچک و برخي دستگاهها و سيستم هاي موجود، بويژه پس از اجراي طرح هدفمندي يارانه ها و افزايش هزينه سوخت مورد توجه قرار گرفت و عليرغم آنکه امروز با افزايش نرخ دلار، قيمت هاي فعلي سوخت از قيمت جهاني آن بسيار ارزانتر است، اما بنظر مي رسد که توجه صنعت به کارايي اقتصادي فعاليت فرآوري و همچنين کارايي مصرف سوخت در سيستمها و دستگاههاي مختلف موجود جلب شده باشد.
به دليل گستردگي باغات پسته در استانهاي مختلف و خرده مالکي در مديريت باغات و به تبع آن در مديريت واحدهاي فرآوري و علاقمندي برخي باغداران به ايجاد واحدهاي فرآوري شخصي بويژه در سالهاي گذشته، در حال حاضر هزاران کارگاه فرآوري پسته خانگي و تعداد زيادي خطوط فرآوري و انواع و اقسام دستگاه هاي فرآوري در صنعت پسته ايران فعال مي باشند که صرف نظر از کارايي يا عدم کارايي آنها در فرآوري مناسب و بهداشتي، منجر به صرف هزينه هاي فراوان و غيراقتصادي شدن فعاليت فرآوري شده است. موضوع غيراقتصادي بودن فعاليت کارگاههاي فرآوري کوچک و برخي دستگاهها و سيستم هاي موجود، بويژه پس از اجراي طرح هدفمندي يارانه ها و افزايش هزينه سوخت مورد توجه قرار گرفت و عليرغم آنکه امروز با افزايش نرخ دلار، قيمت هاي فعلي سوخت از قيمت جهاني آن بسيار ارزانتر است، اما بنظر مي رسد که توجه صنعت به کارايي اقتصادي فعاليت فرآوري و همچنين کارايي مصرف سوخت در سيستمها و دستگاههاي مختلف موجود جلب شده باشد.
توجه به دستگاه ها و کارگاه هاي فرآوري از زاويه ديگري نيز مهم است و آن وقتي است که به خسارت وارده به محصول در حين فرآوري توجه کنيم يعني موضوعي که بطور مستقيم به کارايي فني و فيزيکي دستگاهها ارتباط دارد. خوشبختانه در حال حاضر با حضور چند شرکت صنعتي فعال در زمينه ساخت دستگاههاي مختلف فرآوري و خطوط کامل ترمينال فرآوري و همچنين وجود صنعتگران مبتکري که با ارائه دستگاههاي متفاوت و کارامد به رقابت در اين زمينه دامن زده اند، هر سال بر کيفيت خطوط فرآوري و دستگاه هاي مختلف افزوده شده و علاقمندان نيز در انتخاب اين خطوط از تنوع نسبتا قابل قبولي برخوردارند. لذا انجمن به منظور آشنايي اعضا با انواع خطوط فرآوري و همچنين کل سيستم ترمينالها اقدام به برگزاري تور بازديد از خطوط مختلف فرآوري نمود. اين تور در روز شنبه 20 مهر ماه 1392 و با حضور 17 نفر از اعضاي انجمن و ديگر علاقمندان از مناطق مختلف، در استان کرمان برگزار شد. در طي اين تور از ترمينال فرآوري آقاي مظفر محمدي در کرمان، ترمينال آقاي محمود فلاح در نوق، ترمينال آقاي مهدوي و شرکت امين پديدار درکشکوييه بازديد بعمل آمد که بدينوسيله از زحمات مديران و کارکنان اين واحدها که نهايت همکاري و همراهي را با انجمن در برگزاري اين تور فني داشتند تشکر مي گردد.
آغاز تور از شهر کرمان بود و اولين بازديد از کارگاه فرآوري "شرکت طلاي سبز زرند" به مديريت آقاي مظفر محمدي انجام گرفت. خط موجود در اين کارگاه با ظرفيت 6 تن در ساعت کار مي کرد و کليه دستگاهها در فضاي باز قرار داشتند. سيستم کار دستگاه ها به اين صورت بود که پسته ها در ابتدا توسط دو چرخ، پوست گيري ابتدايي مي شدند. چرخ هاي پوست گيري طوري تنظيم شده بودند که فقط خوشه گيري و قسمتي از پوست گيري را انجام مي دادند و بعد از آن براي تکميل عمليات پوست گيري و شستشو، پسته ها وارد دستگاه نخاله گير مي شدند. بنظر مي رسد که تلاش سازنده بر اين موضوع متمرکز شده که با کاهش فشار بر پسته در مرحله اول پوست گيري و تکميل آن در مرحله نخاله گيري، از خرد شدن يا مغز شدن پسته اجتناب گردد.
بعد از نخاله گير، پسته ها وارد سرند گوگير شده که پسته هاي نخودو وگوهاي موجود را جدا مي کند. سپس پسته ها وارد نمگير مي شوند. در نمگير، پسته به وسيله پاروهايي که سعي شده کمترين ضربه را به پسته بزنند به آرامي جابه جا شده و طول نمگير را طي مي کنند و دوباره وارد دستگاه گوگير متصل به نمگير مي شوند. بعد از آن، نوار سورتينگ و خشک کن وجود دارد. البته ترمينال مورد نظر بعد از خشک کن از ميدان آفتابي نيز استفاده مي کرد.
بازديد دوم در منطقه نوق و از ترمينال آقاي محمود فلاح انجام شد. در اين ترمينال ترتيب استقرار دستگاه ها به شرح زير بود:
دستگاه بالابر اوليه، دستگاه دانه کن جهت خرد کردن خوشه هاي پسته و دانه کردن پسته، دستگاه پسته پوست کني آلومينيومي، ستگاه نخاله گير پسته، دستگاه حوض آبي و شستشو (در اين دستگاه، در قسمت اول پسته هاي ورودي به سه حالت شامل پسته هاي بدون مغز يا سبک، پسته هاي نيم مغز و پسته هاي تمام مغز و سنگين تفکيک مي شود که فقط پسته هاي سنگين و مرغوب وارد خط اصلي مي شوند و پسته هاي کال و سبک وارد خط هاي جانبي مي شوند. در مرحله دوم اين دستگاه، پسته هاي مرغوب با فشار آب يکبار مصرف شسته مي شوند)، دستگاه غربال و آب گير پسته، دستگاه گوي جمع کن مرحله اول، دستگاه نم گير، دستگاه گوي جمع کن نهايي، دستگاه خندان جدا کن سوزني، نوار تست و بازبيني و دستگاه خشک کن.
بازديد بعدي پس از صرف نهار و از ترمينال آقاي مهدوي در منطقه کشکوئيه انجام شد. ظرفيت اين خط 6 تن در ساعت بود. از نکات جالب، جداسازي پسته هاي رسيده و نارس در ابتداي خط بود به اين صورت که ابتدا به وسيله دستگاه دانه کن، پسته هاي رسيده که براحتي از خوشه جدا مي شوند و امکان پوست گيري آن ها به روش مالشي وجود دارد، جدا شده و وارد چرخ لاستيکي شده و پوست گيري مي شوند. پسته هاي کال هم به چرخ کرک پوست کني فلزي وارد شده و جداگانه پوست گيري مي شوند. پسته ها پس از خروج از چرخ هاي پوست گيري وارد دستگاه شستشو مي شوند و بعد از شستشو وارد نمگير شده و سپس بوسيله گوگير متصل به نمگير گوگيري اوليه مي شوند و پس از آن وارد دستگاه حوض خشک شده، که با دميدن باد پسته هاي نخودو و چوب و خاک و تمامي پسته هاي پوگ جدا
مي گردند. بعد از آن گوگيري نهايي انجام شده و روي نوار نقاله بازبيني مجدد گرديده و وارد خشک کن مي گردند. در اين کارگاه تمامي دستگاه ها در زير سوله و فرآوري در فضايي کاملاً محصور انجام مي شد.
مي گردند. بعد از آن گوگيري نهايي انجام شده و روي نوار نقاله بازبيني مجدد گرديده و وارد خشک کن مي گردند. در اين کارگاه تمامي دستگاه ها در زير سوله و فرآوري در فضايي کاملاً محصور انجام مي شد.
در انتهاي برنامه تور، اعضا از شرکت امين پديدار بازديد کردند. يکي از فعاليتهاي موفق اين شرکت، فرآوري و فروش پسته به صورت اشتراکي است که با استقبال باغداران منطقه مواجه شده است. در اين کارخانه فرآوري، چهار خط فرآوري فعال بود که بدليل سيستم مشارکتي و يکجا شدن تمام پسته ها، نوع فرآوري و مديريت آن متفاوت و صرفه جويي قابل توجهي در هزينه ها صورت گرفته بود. به طور مثال پسته هاي روآبي جدا شده در هر چهار خط با يک نوار به يک خط مخصوص روآبي منتقل شده و عمليات بعدي روي آن انجام مي گرفت. در اين کارگاه به دليل اينکه نيازي به پاکسازي خطوط از پسته هاي مالک قبلي و جداسازي محموله هاي مختلف نيست و خطوط به طور مداوم و پيوسته کار مي کنند، سرعت فرآوري بسيار بالا است و با اين سيستم مسئله معطلي محصول در ابتداي خطوط فرآوري حل شده است. در اين نحوه مديريت، علاوه بر آنکه امکان فراهم کردن محموله هاي بزرگ و يکدست و در نتيجه بازاريابي و فروش منسجم وجود دارد، کنترل الزامات بهداشتي و دستيابي به استانداردهاي بهداشتي راحت تر انجام مي شود.
برخي نکات قابل توجه
1- شرکت هاي سازنده در تمامي خطوط سعي درحذف يا کم کردن عمليات کارگري دارند از جمله با افزايش تعداد دستگاه هاي گوگير در خطوط فرآوري سعي
کرده اند زمان لازم براي بازبيني محصول بر روي نوار نقاله را کاهش دهند.
کرده اند زمان لازم براي بازبيني محصول بر روي نوار نقاله را کاهش دهند.
2- تلاش شده است با تغيير مکانيسم و دقت
دستگاه هاي پوست گيري، ضمن افزايش سرعت و ظرفيت پوست گيري، ضايعات محصول ناشي از پوست گيري را کاهش دهند. اضافه کردن دستگاه هاي خوشه گير و جداسازي پسته هاي رسيده از کال در ابتداي خط از جمله اقداماتي است که با اين هدف انجام شده است. البته اگرچه برآورد دقيقي از ميزان خسارت در عمليات پوست گيري وجود ندارد اما بنظر مي رسد که اين خسارت قابل توجه باشد.
دستگاه هاي پوست گيري، ضمن افزايش سرعت و ظرفيت پوست گيري، ضايعات محصول ناشي از پوست گيري را کاهش دهند. اضافه کردن دستگاه هاي خوشه گير و جداسازي پسته هاي رسيده از کال در ابتداي خط از جمله اقداماتي است که با اين هدف انجام شده است. البته اگرچه برآورد دقيقي از ميزان خسارت در عمليات پوست گيري وجود ندارد اما بنظر مي رسد که اين خسارت قابل توجه باشد.
3- متاسفانه به دليل تعدد ترمينال هاي فرآوري در سطح استان و کشور و هزينه بالاي تعويض دستگاه ها، عملاً بخش عمده محصول هنوز با دستگاه هاي قديمي فرآوري مي شود.
در پايان، صورت ريز درآمدها و هزينه هاي تور فرآوري جهت اطلاع اعضا بشرح زير ارائه مي گردد: