دکتر حامد علي‌پور*- درختان پسته همانند ساير درختان ميوه مناطق معتدل، در چرخه رشد ساليانه خود، به يك دوره سرمادرطول پائيز و زمستان نيازدارند تا بعد از آن بتوانند دربهار رشد طبيعي خود راآغاز نمايند.حداقل زمان لازم در يک محدوده دمايي مشخص جهت سرمادهي يك رقم، در طي فصل ركود كه موجب از سرگيري رشد طبيعي آن در فصل رويش مي‌شود، اصطلاحاً "نياز سرمايي" آن رقم ناميده مي‌شود. نياز سرمايي درختان ميوه به روش‌هاي مختلفي از جمله مدل يوتا، تعداد ساعات دمايي بين صفر تا هفت درجه سانتيگراد و تعداد ساعات دمايي کمتر از هفت درجه سانتيگراد محاسبه مي‌گردد.
در اکثر تحقيقات انجام شده دردرختان ميوه مناطق معتدله مدل دمايي بين صفر تا هفت درجه سانتيگراد مناسب تشخيص داده شده است و در درختان پسته نيزبا توجه به تحقيقات انجام شده در موسسه تحقيقات پسته کشور همين مدل مد نظر قرار گرفته است. نياز سرمايي در ارقام مختلف پسته متفاوت است به طوري که براي ارقام پسته کله قوچي 600 ساعت، فندقي 800 ساعت واکبري 1200 ساعت بين صفر تا 7 درجه سانتيگراد گزارش شده است.
اثرات برطرف نشدن نياز سرمايي بر درختان پسته
شاخص ترين اثرات مربوط به بر طرف نشدن نياز سرمايي درختان پسته که طي سالهاي گذشته در مناطق پسته کاري ايران مشاهده شده است، به شرح زير است.
1- ناهماهنگ بيدار شدن درختان، حتي شاخه هاي داخل يک درخت
2-ريزش زياد جوانه هاي گل در ابتداي فصل رشد
در اين حالت به علت تاخير در باز شدن جوانه‌هاي گل، در ابتداي فصل رشد تعداد زيادي از جوانه‌هاي گل ابتدا متورم شده و سپس ريزش مي‌کنند که علائمي تقريبا شبيه به سرمازدگي بهاره دارند در حالي که اين عارضه هيچ ارتباطي با سرمازدگي ندارد.
3-عدم گرده افشاني مناسب، تشکيل ميوه و تنک شدن خوشه ها
در اين حالت با توجه به اين که گلها با تاخيربازمي شوند، ميزان گرده در محيط به علت اتمام گلدهي درختان نر بسيار کم شده و از طرف ديگر افزايش دماي محيط باعث عدم گرده افشاني مناسب و تنک شدن خوشه‌هاي پسته مي‌شود.
4- عدم تشکيل جوانه گل براي سال بعد
در شرايطي که درختان پسته با کمبود شديد نياز سرمايي مواجه باشند، روي سرشاخه‌هاي تازه روييده، جوانه گل که محصول سال آينده به شمار مي‌آيد تشکيل نمي شود.
5-کاهش قابل ملاحضه محصول از نظر کمي و کيفي
با توجه به ريزش زياد جوانه‌هاي گل در ابتداي فصل رشد، عدم گرده افشاني مناسب، تنک شدن خوشه‌ها و عدم تشکيل جوانه گل، ميزان محصول از نظر کمي و کيفي به طور قابل ملاحظه‌اي کاهش مي‌يابد.
راههاي بر طرف کردن کمبود نياز سرمايي درختان پسته
به منظور جبران قسمتي از نياز سرمايي درختان پسته مي‌توان از تنظيم کننده‌هاي رشد گياهي نظير سايتوكينين‌ها و جيبرلين‌ها استفاده نمود.
کاربرد بعضي ترکيبات شيميايي مثل سياناميد هيدروژن، دي اكسيد گوگرد، متيل دي سولفيد و آليل ايزوتيوسيانات، و ساير تركيبات نظير تيواوره آ، نيترات پتاسيم، تيديازورون و... روي برخي درختان مناطق معتدله،کمبود نياز سرمايي آنها را جبران كرده است.
استفاده از روغن ولک، روغن گياهي سويا و اختلاط اين روغن‌ها با ترکيبات شيميايي نظير نيترات پتاسيم و ترکيبات گوگردي در درختان پسته باعث بر طرف شدن کمبود نياز سرمايي در ختان مي‌شود.
ميزان و زمان استفاده از مکمل‌هاي نياز سرمايي با توجه به شرايط اقليمي هر منطقه، نوع رقم پسته و تعداد ساعات سرمايي تامين شده متفاوت است.
ریزش جوانه های گل در فروردین ماه
